रुस-युक्रेन युद्धमा कसलाई बढी क्षति ? कसका कति सेना मारिए ?

A+ A A-

२४ फेब्रुअरी २०२२ देखि सुरु रुस-युक्रेन युद्धमा दुवैतिर गरी ५ लाखभन्दा बढी सैनिक मारिएको अनुमान छ । रुसले कति सैनिक गुमायो, युक्रेनका कति मारिए भन्नेबारे दुवै पक्षको आ-आफ्नै दाबी छन् ।

दुवै पक्षले मारिएका आफ्ना सैनिकको संख्या भने प्रस्ट भनेका छैनन् । रुसले युद्धमा मारिएका आफ्ना सैनिकबारे आधिकारिक विवरण सार्वजनिक गरेकै छैन । युक्रेनले युद्धमा मारिएका रुसी सैनिकको संख्या सार्वजनिक गरे पनि आफ्ना सैनिकबारे प्रस्ट विवरण ल्याएको छैन ।

खासगरी, रुसी सेनाको विषयमा विभिन्न देश, संस्थाका भिन्नभिन्न अनुमान छन् । युक्रेनसँगको युद्धमा रुसका ५ लाखभन्दा बढी सैनिक मारिएको दाबी अमेरिकाले गरेको थियो ।

आज (शुक्रबार) मात्रै फ्रान्सका विदेशमन्त्री स्टिफन सेजर्नले युद्धमा मारिने रुसी सैनिकको संख्या करिब १ लाख ५० हजार हुन सक्ने बताएका छन् । दुई वर्षभन्दा बढी समयको अवधिमा घाइते, बेपत्तासहित गरी रुसका करिब ५ लाख सैनिक प्रभावित भएको उनको दाबी छ ।

तस्वीर सौजन्यः एएफपी ।

बेलायतले मृतक र घाइते गरी रुसले करिब ४ लाख ५० हजार सैनिक गुमाएको दाबी गरेको थियो । गत अप्रिलमा बीबीसीमा प्रकाशित एक रिपोर्टमा करिब ५० हजार रुसी सैनिक मारिएको उल्लेख थियो । गत फेब्रुअरीमा जेलेन्स्कीले १ लाख ८० हजार रुसी सैनिक मारिएको दाबी गरेका थिए ।

तर, बिहीबार युक्रेनको सशस्त्र बलको जनरल स्टाफको रिपोर्टमा दुई वर्षको अवधिमा रुसले ४ लाख ७९ हजार ७ सय १० सैनिक गुमाएको दाबी गरिएको छ । यसमा मृतक र घाइते कति हुन् भन्ने खुलाइएको छैन ।

रिपोर्टअनुसार, यसै अवधिमा युक्रेनी सेनाले रुसका ७ हजार ४ सय ३४ ट्याङ्क, १४ हजार ३ सय १३ बख्तरबन्द लडाकु वाहन, १६ हजार ६ सय ९१ अन्य वाहन र इन्धन ट्याङ्क ध्वस्त पारिदिएको छ ।

यसैगरी, १२ हजार ३ सय ८७ आर्टिलरी सिस्टम, १ हजार ६२ मल्टिपल लञ्च रकेट सिस्टम, ७ सय ९३ एयर डिफेन्स सिस्टम, ३ सय ४९ एरोप्लेन, ३ सय २५ हेलिकोप्टर, ९ हजार ८ सय २६ ड्रोन, २६ सिप, बोट र एक पनडुब्बी रुसले गुमाएको युक्रेनी रिपोर्टमा दाबी गरिएको छ ।

रुसतर्फ भएको क्षतिको विवरण उल्लेख भए पनि युक्रेनले रिपोर्टमा आफ्नो क्षतिबारे उल्लेख गरिएको छैन ।

युक्रेनले कति गुमायो ?

युद्धमा युक्रेन कमजोर बनिरहेका खबरहरू आइरहेका छन् । अमेरिकाले ठूलो सहायता रकम पारित नगर्दासम्म युक्रेन घुँडा टेक्नै लागेको थियो । तैपनि, युक्रेनको तुलनामा झण्डै चार गुणा बढी रुसी सैनिक मारिएको भन्दै एकपछि अर्को अनुमान र दाबी भइरहेको छ ।

युक्रेनको सरकारले युद्धमा हराएका वा मारिएका सैनिकको संख्या खुलासा गर्दैन । राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्कीले गत फेब्रअरीमा आफ्ना ३१ हजार सैनिक मारिएको र लगभग यसको आधा संख्यामा बेपत्ता रहेको बताएका थिए ।

न्युयोर्क टाइम्सका अनुसार, अमेरिकी अधिकारीको अनुमानमा गत अगस्टसम्म नै युक्रेनका ७० हजारभन्दा बढी सैनिक मारिएका थिए । रुसको कैदमा युक्रेनका हजारौँ सैनिक रहेको अनुमान गरिन्छ । यद्यपि, ठ्याक्कै कतिलाई रुसले बन्दी बनाएको छ भन्ने थाहा पाउन गाह्रो छ । किनभने रुसले युद्धबन्दीको सूची जारी गर्दैन । तर, रुसी पक्षले मारिएका युक्रेनी सैनिकको संख्या जेलेन्स्कीले बताएभन्दा धेरै नै बढी रहेको दाबी गर्दै आएको छ ।

एकतिहाइ जनसंख्या विस्थापित

जनस्तरमा रुसले भन्दा युक्रेनले धेरै ठूलो क्षतिको सामना गर्नुपरेको छ । आर्थिक हिसाबले पनि युक्रेन ठूलो मारमा परेको छ । युद्धका कारण युक्रेनको एकतिहाइ जनसंख्या विस्थापित भइसकेको छ । दुई वर्षमा करिब १ करोडभन्दा बढी युक्रेनियन अझै आफ्नो घर फर्किन सकेका छैनन् । करिब ४ करोड मानिस आन्तरिक रूपमा विस्थापित छन् । ६ करोडजति शरणार्थी युरोपसँगै विदेशमा आश्रय लिएर बसेका छन् ।

युक्रेनी आकाशबाट रुसी मिसाइल वर्षिरहेका छन् । जमिनमा बम गर्जिरहेका छन् । हालै मात्र रुसले एकै रातमा दर्जनौँ मिसाइल हानेको छ । यसबाट चार पावर प्लान्टमा क्षति पुगेको छ । रुसी आक्रमणबाट युक्रेनको ७० प्रतिशत ऊर्जा उत्पादन सुविधाहरूमा क्षति पुगेको छ ।

युद्धबाट जुन क्षति भएको छ, यसको पुनर्निर्माणमा ४ सय ८६ विलियन डलरको लागत लाग्ने देखिएको छ । युक्रेनका प्रधानमन्त्री डेनिस स्मिहलले एक सरकारी बैठकमा यस्तो बनाएको युक्रिफर्मको रिपोर्टमा उल्लेख छ । ‘युक्रेनको स्वतन्त्रताका लागि संघर्ष जारी छ,’ उनले भनेका छन्, ‘तर हामी पहिल्यैदेखि पुनर्निर्माणको योजना बनाइरहेका छौँ, साझेदारहरूलाई बोलाइरहेका छौँ, संसाधन खोजिरहेका छौँ ।’

स्मिहलले युद्धका क्रममा रुसले २ लाख ५० हजारभन्दा बढी आवासीय भवन, ४ हजार स्कुल, १ हजारभन्दा बढी अस्पताल र विभिन्न अन्य सुविधा नष्ट वा क्षतिग्रस्त पारिदिएको पनि बताए ।

जेलेन्स्कीको गुहार

volodimir zelensky1715328884.jpg

युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमिर जेलेन्स्की सहयोगी देशसँग इजरायललाई जस्तै बलियो र एकीकृत साथ मागिरहेका छन् । ७ अक्टुबरमा प्यालेस्टाइनी विद्रोही समूह हमासले आक्रमण गरेपछि युद्धको घोषणा गरेको इजरायललाई अमेरिकासहित पश्चिमी देश र युरोपका देशले साथ दिएका थिए । गत अप्रिलमा इरानले इजरायलमाथि हानेका सयौँ मिसाइललाई असफल पार्न अमेरिका, बेलायत, अस्ट्रेलियासहितका देशले सघाएका थिए ।

एपीकी पत्रकार तारा कोप भन्छिन्, ‘युक्रेनको सबैभन्दा ठूलो आवश्यकता रुसका मिसाइल आक्रमण रोक्नु हो । राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले पनि यसबारे बोलिरहेका छन् । उनलाई एयर शिल्ड चाहिएको छ । यस्तो एयर शिल्ड, जसले उनको शहरलाई रुसको मिसाइलबाट सुरक्षित राख्न सकोस् ।’ तर, नाटोबाट युक्रेनलाई बलियो साथ मिलेको छैन । यसको फाइदा रुसले उठाइरहेको छ ।

तीव्र आक्रमण

अमेरिकामा पारित आर्थिक सहायताको बल प्राप्त गर्नुअघि नै रुस जति सम्भव हुन्छ, त्यति धेरै युक्रेनी भूमि कब्जा गर्ने कोसिसमा छ । थाकेका र हतियारको अभाव झेलिरहेका युक्रेनी सैनिक पश्चिमी सहयोगको प्रतीक्षामा निकै कठिनाइका साथ रुसी सेनाको सामना गरिरहेका छन् ।

रुस पूर्वी युक्रेनको महत्त्वपूर्ण शहर चासिभ यार कब्जा गर्ने प्रयत्नमा छ । हालैका सातामा यो शहरनजिकै रुसले २५ हजारभन्दा बढी सैनिक तैनाथ गरेको छ । पश्चिमी सहयोग युक्रेनले हात पार्नुअघि नै सकेजति क्षेत्र कब्जा गर्ने कोसिसमा रुस छ ।

हालै अमेरिकी सहायताको अनुमति पाए पनि गम्भीर प्रश्न छँदै छ, ‘त्यो सहयोगको बलमा युक्रेन कहिलेसम्म रुसविरुद्ध युद्ध लड्न सक्ला ?’ किनकि, अमेरिकी सहयोगबाट युक्रेन हतियारमा सशक्त हुनेछ । तर, हतियार मात्र होइन, युक्रेनलाई भारी मात्रामा सैनिक पनि चाहिएको छ ।

युरोपमा नयाँ विश्वयुद्ध र परमाणु हतियारको खतरा ?

युक्रेनले मध्यपूर्वमा इजरायलले पाएजस्तै बलियो मोर्चाको समर्थन खोजिरहेका बेला उत्तर एट्लान्टिक सन्धि संगठन (नाटो) को सदस्य देश हंगेरीले युरोपबाट नयाँ विश्वयुद्ध छेडिन सक्ने र यो परमाणु हतियार प्रयोगसम्म पुग्न सक्ने चेतावनीका साथ रुस-युक्रेन युद्धबाट अलग्गै बस्ने निर्णय गरेको छ । जबकि, नाटोले हालै मात्र सदस्य देशबाट १ अर्ब विलियन डलर जम्मा पारेर पाँच वर्षसम्म युक्रेनलाई सहयोग गर्ने प्रस्ताव अघि सारेको छ । नाटो होमिएपछि युद्ध पाँच वर्षसम्म लम्बिन सक्ने र यसबीचमा जस्तोसुकै परिस्थिति आइपर्ने हंगेरीको आशंका छ ।

फ्रान्सको पेरिसमा आर्थिक सहयोग विकास संगठन (ओईसीडी) देशहरूको मन्त्रीस्तरीय बैठकमा जानुअघि बिहीबार हंगेरीका विदेशमन्त्री पिटर सिज्जार्टोले भनेका छन्, ‘यसबाट नयाँ विश्वयुद्ध र परमाणु हतियार युद्धको खतरालाई नजरअन्दाज गर्न सकिँदैन ।’

हंगेरीका विदेशमन्त्री पिटर सिज्जार्टो । तस्वीर सौजन्यः पोलिटिका

उनले युक्रेनका लागि प्रस्तावित सय अर्ब डलरको पञ्चवर्षीय नाटो योजनाको विरोधसमेत गरे । सिज्जार्टोले भने, ‘हंगेरीले यो प्रयासको विरोध गर्ने छ । युक्रेनलाई हतियार दिने वा उसका सैनिकलाई तालिम दिने काममा हामी सामेल हुने छैनौँ ।’

नाटोका महासचिव जेन्स स्टोल्टेनबर्गले गत मंगलबार सदस्य देशबाट सय अर्ब डलर जम्मा गरी पाँच वर्षसम्म खर्च गर्ने प्रस्ताव गरेका थिए । नाटोको योजनालाई कसरी पनि अर्थ्याउन सकिन्छ भने, कतै न कतै उसलाई अझै पाँच वर्ष युद्ध वा शत्रुताको आशंका छ ।

हंगेरीका विदेशमन्त्री सिज्जार्टोले नाटो महासचिवले अघि सारेको प्रस्ताव छलफलकै क्रममा रहेको र आगामी साता छलफलमा हंगेरी यो ‘पागलपन’बाट टाढा रहने बताए । ‘हंगेरीको सबैभन्दा पहिलो प्राथमिकता आफ्ना नागरिकको सुरक्षा हो । त्यसैले हामी युद्धबाट टाढै बस्ने पूरै कोसिसमा छौँ,’ उनले भने ।

आक्रमण र प्रत्याक्रमणबाट नभई युुद्धलाई वार्ता र संवादमार्फत समाधान गर्नुपर्ने धारमा हंगेरी उभिएको छ । युद्ध मैदानमा पहिल्यैदेखि कमजोर देखिएको युक्रेनलाई आफ्नो दक्षिणी छिमेकी हंगेरीको निर्णयले थप निराश पार्नेछ ।

कतिपयले रुस-युक्रेन युद्ध युरोपमा फैलिन सक्ने आशंकाले हंगेरी पहिल्यै सतर्क भएको हुन सक्ने लख काटेका छन् । नाटो अघि सरे घातक हतियार प्रयोग गर्ने धम्की रुसले दिँदै आएको छ । हालै मात्र बेलायतलाई उसले चेतावनी दिँदै भनेको थियो, ‘तिमीले युक्रेनलाई हतियारलगायत सैन्य सहयोग गरेको थाहा पायौँ भने राम्रो हुने छैन ।’

यसका बीच केही देशले युक्रेनलाई आर्थिक तथा हतियार सहयोग गर्दै आएका छन् । रुस-युक्रेन युद्धको आगामी स्वरुप एक हदसम्म नाटोले चाल्ने कदममा पनि निर्भर छ ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, वैशाख २८, २०८१ १५:४१