जनसंख्याविद् भन्छन्, ‘जनगणना कर्मकाण्डी मात्रै भयो’ (भिडियाेसहित)

A+ A A-

नेपालको संविधान, २०७२ पछि मुलुकमा भएको पहिलो जनगणनाको प्रारम्भिक तथ्याङ्क सार्वजनिक गरिएकाे छ ।

राष्ट्रिय याेजना आयाेगमातहतकाे केन्द्रीय तथ्याङ्क विभागले यसै वर्ष गरेको जनगणनाको सार्वजनिक तथ्याङ्कअनुसार नेपालको कुल जनसंख्या २ करोड ९१ लाख ९२ हजार ४८० पुगेको छ । २०६८ सालमा देशकाे कुल जनसंख्या २ कराेड ६४ लाख ९४ हजार ५ सय ४ थियाे । जनसंख्या वृद्धिदर एक प्रतिशतभन्दा कम अर्थात् ०.९३ प्रतिशत छ ।

नयाँ जनगणनाअनुसार नेपालमा महिलाको संख्या १ करोड ४९ लाख १ हजार १६९ र पुरुषकाे संख्या १ करोड ४२ लाख ९१ हजार ३११ छ । देशमा कुल परिवार संख्या ५६ लाख ४३ हजार ९ सय ४५ रहेकाे तथ्याङ्क छ ।

जनसंख्याका आधारमा काठमाडौं सबैभन्दा ठूलो देखिएको छ, जहाँ २० लाख १७ हजार ५३२ मानिस छन् । तथ्याङ्कअनुसार नेपालकाे सबैभन्दा कम जनसंख्या भएकाे जिल्ला मनाङमा ५ हजार ६ सय ४५ जना मात्र मानिस बस्छन् ।

१२औँ जनगणनाको स्थलगत कार्य पहिलो चरणको गत ३० भदाै २०७८ देखि १८ असोजसम्म र दोस्रो चरणको २५ कात्तिक २०७८ देखि ९ मंसिरसम्म भएको थियो । नेपालमा १९६८ सालबाट जनगणना गर्न थालिएकाे हाे । त्यसयता प्रत्येक एक दशकमा देशमा जनगणना गर्ने गरिएकाे छ ।

यसैबीच, जनगणना २०७८ काे आज सार्वजनिक नतिजाबारे हामीले जनसंख्याविद् बालकृष्ण माबुहाङसित संक्षिप्त कुराकानी गरेका छाैँ । उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालय जनसंख्या अध्ययन केन्द्रीय विभागका सहप्राध्यापक हुन् । नयाँ जनगणना आफूलाई विगतको भन्दा नौलो नलागेको उनले बताए ।

पछिल्लाे जनगणनामा पर्यवेक्षणका लागि देशका विभिन्न जिल्ला घुमेका माबुहाङ नेपालमा जनगणनाकाे महत्त्व घट्दै गएकाे बताउँछन् । जनगणना भनेर टिपनटापन तथ्याङ्क तयार गर्नेबाहेक अरू उद्देश्य नदेखिएकाे उनकाे टिप्पणी छ । 'तथ्याङ्क भन्ने कुराकाे धेरै ठूलाे महत्त्व छ । यसले समाज देखाउँछ । विकास देखाउँछ । समृद्धिकाे आधार केलाउँछ', उनले भने, 'राजनीतिज्ञले नबुझेर वा बुझ्न नचाहेर र पाे, नत्र नीति बनाउनदेखि समानुपातिक वितरणसम्ममा तथ्याङ्ककाे भूमिका महत्त्वपूर्ण हुन्छ । तर, हामीकहाँ यसाे सिलाेबालाे गरेर तथ्याङ्क तयार गरिन्छ । यसकाे महत्त्वबारे बुझ्ने र त्यसमाथि कामकाे प्रयास नै भएकाे पाइँदैन ।'