समाजले मलाई छुट दियो, उनलाई चरित्रको कठघरामा उभ्यायो

A+ A A-

बेलुकीको लगभग ८ बजिसक्यो । तर, हाम्रो गफ भने सकिएको थिएन । बौद्धको कुनै एक क्याफेमा मस्त गफिरहेका हामीलाई समय घर्किएको होसै भएन । हामी मतलब – म र पूर्णिमा ।

धेरैपछि भेटेका हामी समसामयिक विषयमा गफगाफ गरिरहेका थियौँ । जस्तो, हालको राजनीतिक घटनाक्रम (कांग्रेस–एमाले महाधिवेशन) देखि पुस्तकका कुरासम्म । किताब, लेख र रचनाको कुरा आउँदा धेरैजसो उनी वक्ता, म श्रोता हुन्थेँ। किनकी पुस्तकप्रतिको उनको लगावलाई मेरो लहडले मात्र भेट्न सक्दैन थियो ।

यस्तैयस्तै कुरामा नै हाम्रो समय बितिरह्यो ।

बाहिर रात छिप्पिँदै थियो । तर, क्याफेभित्रको बत्तीले हामीलाई बाहिरको अन्धकार चिन्नै दिएन । क्याफेभित्र अर्कै कृतिम संसार खडा थियो । तत्कालको लागि आवश्यक सबै चिज त्यहीँ उपलब्ध थिए । त्यो कृतिम संसारको कृतिम उज्यालोले हामीलाई प्राकृतिक अध्यारोसँग सम्पर्क गर्नै दिएन ।

एकाएक उनको फोनमा घण्टी बज्यो ।

‘ला ! ८:३८ पो भइसकेछ’, झस्किँदै आमाको फोन उठाउँछिन् । आफू घर आइपुग्न लागेको भन्दै ढाट्छिन् । मुलपानी पुग्नुपर्ने उनी भने बौद्धमै थिइन् । आमालाई आइपुग्न लागेको आश्वासन दिए पनि घरसम्म कसरी पुग्ने भन्नेमा बिलखबन्दमा देखिन्थिन् । राति भइसकेकोले गाडी पाइने सम्भावना एकदमै कम थियो ।

‘के भयो र ?’ अनुहारबाट उज्यालो हराउँदै गएको देखेपछि मैले सोधेँ । उनी अक्क न बक्क भइन् । सायद मेरो प्रश्नको जवाफ उनीसँग थिएन ।

समय एउटै । परिवेश उस्तै । म निर्धक्क घर जान सक्थेँ । तर, उनलाई भने सोही समयमा हिँड्दा अनेकौ प्रश्न झेल्नुपर्ने स्थिति । कारण, म पुरुष मान्छे, उनी महिला । लाग्यो- पितृसत्ताका नाइकेले भनिरहेकै छन् – रात त महिलाको लागि हुँदैहोइन । रात्रिकालमा उनीहरू कोठाभित्र थुनिएरै बस्नुपर्छ ।

पूर्णिमालाई पनि यस्तै कुराको डर रहेछ । अबेर घरपुग्दा छरछिमेकले चरित्रको कठघरामा उभ्याउने कुराले झस्काएको रहेछ । एकैछिन अघिसम्म सिमोन द बोवुआरसँग एलिस स्वेर्जरले ‘स्त्री मुद्दा’ मा गरेको वार्ताबारे चर्चा गरेकी उनी त्यसरी बोल्न नसक्ने भइसकेकी थिइन् ।

‘‘शाश्वत नारित्व’ को विचार मिथ हो । कल्पना हो । हामी सामाजिक प्राणी हौँ । हामीलाई प्रकृतिले बनाउने होइन’, सिमोनलाई उद्धृत गर्दै उनले गफगाफको क्रममा बताएकी थिइन् । महिलाहरू प्राकृतिक रूपमै पुरुषभन्दा कमजोर हुन्छन् भन्ने भाष्यलाई जरैबाट उखेल्न चाहन्छिन्, उनी । तर, हाम्रो समाजमा गडेर बसेको (अ)सामाजिक संरचनाका कारण उनको चाहना पूरा गर्न सहज भने छैन ।

त्यो असहजता पूर्णिमाको अनुहारमा छताछुल्ल देखिन्थ्यो । उनको अनुहार बोलिरहेको थियो – राति अबेर घरपुग्दा झेल्नुपर्ने चरित्रमाथिको प्रश्न र रटान लगाइने बधुशिक्षाको पाठले उनलाई चैनले सुत्न दिँदैन ।

तर, मलाई भने पुरुष भएकै कारण त्यस्तो जोखिम थिएन । राति जतिबजे घर पुगे पनि फरक पर्थेन ।

‘बाटोमा पनि आभाराहरूले जिस्क्याउँछन् । मनलाग्दी छाडा बोल्दै, ‘डार्लिङ, बेबी’ भन्दै नजिकिन खोज्छन् । बाटो हिँड्न पनि डरमर्नु छ । कस्तो ढिलो भयो भने...’, मुर्मुरिँदै उनी पनि हिँड्ने तर्खर गर्छिन् । लाग्यो, मैले अबेरसम्म गफमा भुलाएर ठूलै अपराध गरेछु । पटकपटक ‘सरी’ भन्दा पनि उनले माफीसमेत दिन नचाहेजस्तो गरिन् ।

यत्तिकैमा गाडी चड्न पूर्णिमा बौद्ध गेट अगाडि पुग्छिन् । म पनि पछिपछि लागेर त्यहाँसम्म पुगेँ । करिब आधा घण्टा कुर्दा पनि गाडी आएन । अन्तत: मेरो साथीको मोटरसाइकल मागेर उनलाई पुर्‍याउन मै गएँ । बाटोभर हेर्दा उनले भनेजस्तै केटाहरू हल्लाखल्ला गर्दै बसिरहेका थिए । जनताको सुरक्षार्थ कुनै प्रहरी भने सडकमा देखिएनन् ।

खुल्ला सडकमा अराजक झुण्डहरू त्यसरी बस्नु तर सुरक्षाकर्मी नहुनु आफैँमा लाजमर्दो दृश्य हो । मुख्य सडकमा समेत एउटा युवतीले सुरक्षाको अनुभूति गर्न सकेको स्थिति थिएन ।

समाज पनि यति विभेदकारी छ कि – बाटो ढुकीढुकी केटी जिस्क्याउने केटाहरूलाई ‘यस्तै हुन्’ भनेर छोडिदिन्छ । र, पीडामा परेका केटीलाई उल्टै ‘किन ढिलो आइस् ?’ भन्दै चरित्रको पाठ सिकाउन तम्सिन्छ । साढे ९ बजे रातिको बौद्ध–मुलपानी यात्रामा देखिएका दृश्य र पूर्णिमाको व्यथाले पनि यो सबै बताइरहेको थियो ।

पुर्‍याउन जाँदा पनि समाजले देख्ला भन्ने डर उनमा थियो । त्यसैले मलाई आफ्नो घरभन्दा तीनघर वरैबाट फर्काएर बिदा मागिन् । म पनि फर्किएर आफ्नो कोठामा आएँ । घर आएर आफ्नो बाआमासँग कुरा गरेँ । सबैकुरा बताएँ । तर, मलाई भने बाआमाले थप प्रतिप्रश्न केही गर्नुभएन । बस् ‘ए ए' भन्दै गफलाई पारिवारिक विषयमै केन्द्रित गर्नुभयो ।

तर, पूर्णिमाले भने उता गाली खान भ्याइसकेकी रहिछिन् । ‘यति राति कोसँग कता गएर आइस् ? तेरो अफिस यतिबेलासम्म लाग्छ ? लुइँलुइँ साेझै घर आउन सक्दिँनस्', ममी र माइजुलाई उद्दृत गर्दै उनले मेसेज छोडेकी रहेछिन् । मैले खाना खाएर मेसेज हेर्दा उनी फेसबुकबाट हराइसकेकी थिइन् ।

सायद, राति अबेर आएकोबारे उनले पटकपटक स्पष्टीकरण दिइरहनुपर्‍याे हाेला । अब असल र गुणवान देखिँन उनले आफ्नो काम छोडेरै उज्यालोमा घर पुग्दिनुपर्ने होला ।

मनमनै सोचेँ – मेरो ठाउँमा बहिनी भएको भए बुबाममीले मलाई जसैगरी ‘एए' भनेर छोड्नुहुन्थ्यो ? कि के गर्नुहुन्थ्यो होला ? पक्कै पनि बहिनीले गाली खान्थी । समाजले उसको चरित्रलाई लिएर घोचिबस्थ्यो । पूर्णिमाले जस्तै तनाव उसले पनि झेल्नुपर्थ्याे ।

यी सबैकुरा झेलिरहँदा लाग्यो, पूर्णिमा त एउटा प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । यसरी हरेक महिलाले समस्या झेल्नुपरेको छ । आज पनि महिलाहरू पुरुषवादी प्रपञ्चबाट मुक्त हुन सकेका छैनन् । त्यसैले त पुरुषवादी सोचमाथि प्रहार गर्दै, मौनता साँधेर बस्ने महिलालाई प्रतिरोधको स्वर निकाल्न आह्वान गर्दै कुन्ता शर्माहरू लेख्छन् :

साँचो कुरा बोल्दा
आतङ्कित बर्बरताहरू
एकैपल्ट ब्यूँझिएर
जीवनको विरुद्ध
मृत्युघण्ट ठोक्न सक्छन्
एकोहोरो शंख फुक्न सक्छन्
त्यसैले ठूलो आँट नलिइ
दरिलो साथ नलिइ
काँडाघारीमा पस्नु हुँदैन
उन्मुक्त हाँसो हाँस्नु हुँदैन
पोथी बास्नु हुँदैन ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक ८, २०७८ ०७:२२