घनश्याम भुसाललाई प्रश्‍न - तपाईं किन सधैँ गुटफुटमा लाग्नुहुन्छ ? [भिडियोसहित]

A+ A A-

एमालेको अन्तरसंघर्ष मिलाउन सक्रिय नेता हुन् घनश्याम भुसाल । विभाजनको डिलमा पुगेको एमालेको एकता सम्भव छ ? माधव नेपाल समूहले खोल्ने भनेको नयाँ पार्टीको भविष्य भुसालको दृष्टीकोणमा कस्तो होला ? आफ्नै पार्टीको अध्यक्षलाई समर्थन नगरी विपक्षी गठबन्धनका नेता शेरबहादुर देउवालाई प्रधानमन्त्रीमा समर्थन गर्ने परिस्थिति एमालेमा किन आयो ? एकताका लागि हस्ताक्षर फिर्ता गर्नुपर्ने ओलीको आग्रह के उनीहरू स्वीकार्छन् ? शिलापत्रका प्रधान सम्पादक बसन्त बस्नेतले नेता भुसालसँग यीलगायतका विषयमा उत्तर खोजेका छन् ।

अलि थकित देखिनु हुन्छ नि वार्ता र संवादका श्रृंखलाले थाक्नुभएको कि क्या हो ?

धेरै भयो हामी थाँक्न थालेको । पोहोरको वैशाखबाट थाक्न थाल्यौँ । थाकेको बहुमतको वैधता स्थापितका लागि गरेको प्रयासका कारणले हो । अत्यधिक बहुमतले आफ्नो वैधता खोज्न हिँड्नुपर्ने र त्यो पनि स्थापित नभएर त्यो पार्टी विभाजन हुने स्थितिबाट हामी गुज्रियौँ ।

नेकपा त फुट्यो-फुट्यो । एमाले पनि फुटको डिलमा जानुपर्ने स्थिति के कारणले उत्पन्न भयो ?

दुवैको एउटै कारण हो । हामीले शक्ति र सत्ताको लोकतान्त्रिक अभ्यास गर्न सकेनौँ । ओली लोकतान्त्रिक प्रक्रियाभन्दा बाहिर जानुभयो । उहाँलाई लोकतान्त्रिक बाटोमा ल्याउने प्रयत्न गरियो, तर सकिएन ।

तपाईंहरूले पो पार्टीको प्रणाली अवलम्बन नगर्दा आजको स्थिति आयो भन्ने त उहाँको आरोप छ ।

यो कुरा घटनामा हेर्नुपर्‍यो । अत्यधिक बहुसंख्याको बैठकमा बसेर गरेका निर्णय सबैले मान्ने स्थिति पोहोरको साउनदेखि हट्दै गयो । पार्टीका अध्यक्ष बैठकमै नबस्ने कुराबाट हाम्रो विवाद सुरु भयो । उहाँले बैठक इन्कार गर्नुभयो । एउटा बैठक ८० दिनसम्म चल्यो । बैठकमा आइदिनुस्, जग नहसाऔँ भन्ने स्थितिमा पुग्यौँ । जसको बाछिट्टा अहिले मुलुकको राजनीतिमा देखापरिरहेको छ । शक्तिको हनुमान नाचेपछिको परिणाम हामीले अहिले भोगिरहेका छौँ । त्यसको परिणाम पार्टीले मात्रै होइन, कम्युनिस्ट आन्दोलन र लोकतन्त्रले बेहोर्दैछ ।

बैठकमा बोलाएर तपाईंहरू फनफनी बाँध्नुहुन्छ अनि उहाँ बैठकमा किन आउनुहुन्छ त ?

व्यक्तिले होइन स्थापित विधिले बाँध्ने हो, जसमा म पनि बाँधिन्छु । संगठनमा आउँदा आफ्ना कतिपय कुराहरू एक हिसाबले सम्झौता गरेर आएका हुन्छौँ । मैले कमिटीको कुरा मान्छु भनेर संस्थासँग अनुबन्ध गरेर एउटा व्यक्ति त्यहाँ आइपुग्छ । जब व्यक्तिले त्यो संस्थालाई कच्याककुचुक पारिदिन्छ, त्यसपछि ती अनुबन्धहरू सबै भत्किन्छन् । त्यसका प्रभाव जब राजनीतिमा पर्छ, त्यसपछि समाजमा अस्थिरता उत्पन्न हुन्छ ।

तपाईंहरू कार्यदलबाट काम गर्दै हुनुहुन्छ । पार्टीभित्र के पाक्दैछ ?

नेकपा एमालेभित्र एउटा कार्यदलले काम गर्दै थियो । त्यसको दुईवटा बैठकले आफ्नै कार्यविधि, आचारसंहिता एक हिसाबले बनाएको थियो । त्यसपछि अरु विवादले कार्यदल कार्यदलजस्तो रहन सकेन ।

तपाईंहरूले पार्टी अध्यक्षको साटो कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवालाई समर्थन गर्दै हस्ताक्षर गरेपछि त हो ओलीले कार्यदलको औचित्य समाप्त भयो भनेको ?

हाम्रो पार्टीभित्रको विवाद चुलिँदै गएपछि फेरि संसद् विघटनको परिस्थिति आयो । संविधानले बनाएको सबैभन्दा सार्वभौम र जनताको संस्थालाई किन विघटन गरियो त भन्ने कुरा खोजियो भने मात्रै यसको निष्कर्षमा पुग्न सकिन्छ । नत्र भने त ओलीजीले एउटा आरोप लगाउनुभयो l हामीले अर्को आरोप लगायौँ भन्ने अर्थमा मात्रै बुझिन्छ । वस्तुत: यो विवाद भनेको हाम्रो मुलुकमा राजनीतिक स्थिरतामाथि पटक-पटक किन आक्रमण हुन्छ ? हामीकहाँ लोकतन्त्र स्थिर किन हुँदैन ? या त देशमा स्थिरता हुन्छ, लोकतन्त्र हुँदैन, या त लोकतन्त्र हुन्छ स्थिरता हुँदैन । यो चक्र अहिले घुमिरहेको छ ।

बन्दै गरेको प्रणालीमाथि निरन्तर आक्रमण भइरहँदा प्रणाली कसरी बाँच्न सक्छ ?

हाम्रो राज्य नै लड्दैलड्दै बनेको हो । हिजो हामी साम्राज्यविरुद्ध लड्यौँ । पछि आधुनिक राजनीतिको सेटअप हुँदा यतिखेर पनि ती अन्तरविरोध बाँकी रहे । विश्वव्यापी ध्रुव बन्न खोजिरहेका दुई छिमेकी मुलुक भारत र चीनका झिनाझपटी हाम्रो मुलुकमा पस्ने भयो । पश्चिम र चीनका अन्तरविरोधका बाछिटा हामीकहाँ पस्ने भए । ती बाछिटा यति शक्तिशाली छन् कि तिनले संस्थाहरू, व्यक्तिहरू, पात्रहरूसमेतलाई प्रभावित पार्छ । हाम्रो राष्ट्रको विकास नै भारतसँग अन्तरविरोध कायम रहेर बन्यो । भू-राजनीति असाध्यै जटिल विषय हो । यो सामान्य राजनीति शास्त्रको भू-राजनीतिको स्थिति छैन । यो दक्षिण एसियाको ठूलो शक्ति राष्ट्र चीन र उदाउँदै गरेको भारतका बीचमा रहेको सानो मुलुक नेपालको भू-राजनीति विशिष्ट छ ।

यो भू-राजनीतिका कारण उत्पन्न परिस्थितिलाइ तपाईंले इंगित् गर्दैगर्दा तपाईंहरूको आन्तरिक विवादले यसलाई थप गिजोल्छ जस्तो लाग्दैन ? कार्यदलमा बसेर तपाईंहरू के गर्दैहुनुहुन्छ ?

एमालेभित्रको विवादलाई तत्कालै कसरी समाधान गर्न सकिन्छ भन्ने ध्येय कार्यदलको हो । यसले राजनीतिको उछाल माथि त्यति धेरै काम गर्न सक्दैन । कार्यदलले गर्ने भनेको एमालेभित्रको परिस्थितिलाई केही सामान्यीकरण गरेर एक ठाउँमा ल्याउने हो ताकी हामी पार्टीको विवाद समाधान गरेर ती रणनीतिक मुद्दाहरूमा प्रवेश गर्न सकौँ । आन्तरिक विवाद समाधानपछि मात्रै हामी भू-राजनीतिका जटिलत सुल्झाउन र दलाल पुँजीवादलाई पररास्त गर्न केन्द्रित हुन सक्छौँ । यो मुलुकको भाग्य भविष्य आफ्नो निर्णय लोकतान्त्रिक विधिबाट आफैँले गर्दा मात्रै बन्ने हो । आजको हाम्रो आवश्यकता भनेको लोकतान्त्रिक स्थिरता हो ।

माधव नेपाल समूहभित्र अहिले नयाँ पार्टी खोल्नुपर्छ भन्ने कुरा पनि छ । एमालेमै गएर अध्यक्ष ओलीभित्र संघर्ष गर्नुपर्छ भन्ने मत पनि छ । यीमध्ये कुन मतले जित्दैछ ?

जित्ने र नजित्ने तहमा हामी पुगेकै छैनौँ । दलाल पुँजीवाद सबै कुरा कच्याकुचुक पार्ने, अहिलेको अवस्थामा हाम्रो पार्टी कस्तो बनाउने भन्ने कुरा अहिलेको प्रमुख विवाद हो । यो प्रश्नलाई समाधान गर्न सकेनौँ र एमालेको स्थिरता हल्लियो भने त्यसको ठूलो मूल्य राज्यले र समाजले चुकाउनुपर्छ । त्यसैले नेकपा एमालेलाई लोकतान्त्रिक शक्तिका रूपमा देशभक्त, जनपक्षीय, प्रगतिशील र बामपन्थी शक्तिका रूपमा यो उभिनुपर्ने हो । हाम्रो प्रयास यतापट्टी नै हो । शक्तिको हिसाबले भन्दा नेपालमा प्रगतिशील आन्दोलनको नयाँ प्रयोग गर्ने अवस्थामा हामी जाँदै थियौँ । डेढ वर्षअघिको अवस्थाबाट एकैपटक हामी बाटोमा पछारिएका छौँ । यसले गर्दा बामपन्थी आन्दोलनमा लागेका कार्यकर्ता ऐँठनमा छन् । हामी पनि त्यही अवस्थामा छौँ । र, पनि हामी अध्यक्ष ओलीले पुर्‍याएको क्षतिलाई पूर्ति गर्दै अघि बढ्ने प्रयत्नमा छौँ ।

माधव नेपालले वक्तव्य निकालेर ओलीसँगै बस्न सकिँदैन भन्ने आशय प्रकट गर्नुभएको छ । उहाँ सुदृढ कम्युनिस्ट शक्ति बनाउने बाटोमा अघि बढ्ने पक्षमा देखिनुभएको छ । यो अवस्थामा क्षतिपूर्ती कसरी हुन्छ ?

माधव नेपाल वा हामी कोहीले पनि अर्को पार्टी बनाउने वा नबनाउने भन्ने कुरा कसैले सोचेर हुने कुरा होइन । सोचेर हतार गरेर पार्टी बनायौँ भने पनि चल्छ/चल्दैन भन्ने कुरा आजको वस्तुगत आवश्यक्तलाई कसरी हेर्छ भन्ने कुरामा निर्भर रहन्छ । एमालेको बनोटका हिसाबले कुरा गर्ने हो भने महाकालीबाहेकको सन्दर्भमा यसको इतिहास देशभक्त छ । एमाले एक हिसाबले बलियो देशभक्त शक्ति हो । प्रतिगमन आधा सच्चियोभन्दा लोकतान्त्रिक शक्तिको सन्दर्भमा अलिकति प्रश्न उठेको छ । यो अपवादलाई छोड्ने हो भने लोकतन्त्र र देशभक्तिको हिसाबले एमाले बलियो र राष्ट्रिय शक्ति हो । एमालेलाई ओलीको शक्तिको अहंकारबाट मुक्त गर्न सक्यौँ भने हामी मुलुकमा धेरै ठूलो काम गर्न सक्छौँ ।

सक्नुहुन्छ त्यो काम गर्न ?

गाह्रो कुरा हो । एमाले अहिले निजी चिन्ताका कारण माउतेले हाँकेको हात्तीजस्तो भयो । एउटा हात्तीलाई बस्ती भत्काउन पनि प्रयोग गर्न सकिन्छ । विकासका निम्ति ठूलाठूला मुढा बोकाउन पनि सकिन्छ, एमालेभित्र यस्तो अवस्था मात्रै हो । दलाल पुँजीवादले राजनीतिक पार्टीलाई धेरै नराम्रोसँग गिजोलिसकेको छ । माथिका प्रमुख ठाउँलाई यसले आक्रमण गरिसकेको अवस्था छ । यति भएर पनि पुरातनवादी शक्ति चाहे एमाले होस् वा कांग्रेस यीनको रक्षा धेरै महत्त्वपूर्ण कुरा हो ।

एमालेभित्रको आन्तरिक एकता जोगाउनुपर्छ भन्ने प्रयत्नमा हो तपाईं ? तपाईंमाथि त गुट बनाएर छिर्के हान्ने काम गरेको आरोप पनि छ ?

हामी सबैको प्रयत्न भनेको एमालेको आन्तरिक एकता जोगाउनुपर्छ भन्ने हो । यी मान्छेहरू साइबर स्याल हुन् । यिनीहरूलाई न इतिहासको ज्ञान छ न त्यसको मर्म बुझेका छन् । २०३९ सालमा म पार्टी स्वतन्त्रतका पक्षमा उभिएँ । पञ्चायत ढाल्न कांग्रेस र कम्युनिस्ट एकै ठाउँमा उभिनुपर्छ भन्ने विचार थियो यो । पार्टी स्वतन्त्रताको कुरा पुष्टि हुन ०४६ सालको जनआन्दोलन कुर्नुपर्‍यो । त्यसबेला यो मुद्दाको अगुवाइ सीपी मैनाली र टंक कार्कीहरूले गर्नुभएको थियो । २०५२/०५३ सालमा मैले बामदेव गौतमले उठाउनुभएको महाकालीको एजेण्डामा साथ दिएँ । महाकाली सन्धिको विरोध गर्दा म अर्को पार्टीमा पुग्नुपर्‍यो । आज पनि पुष्टि भएको छ कि हामीले लिएको अडान ठीक थियो । २०४९ सालमा मदन भण्डारीका विरुद्धमा उभिनुबाहेक मेरो गल्ती कहाँनेर भएको छ । जनताको बहुदलीय जनवादभित्र एउटा प्वाल छ भनेको थिएँ । चुनावदेखि चुनावसम्म जाने र राज्य दोहन गर्ने राजनीतिक सुरुवातको सैद्धान्ति प्वाल त्यहीँ थियो । यसको समाधान सीपी मैनालीको दस्तावेज थिएन म त्यहाँ उभिनु मेरो गल्ती भयो ।

तपाईंलाई काम गरौँभन्दा रोक्ने प्रवृत्ति धेरै भएको मानिसको रूपमा प्रधानमन्त्रीले आफ्नो भाषणमा चित्रित गर्नुभएको छ । बहस तन्काइरहने गर्न बाँकी काम थाती राख्ने तपाईंको शैली त्यस्तो हो?

आम रूपमा भन्ने हो भने संसार भर छलफल नगरेर बिग्रिएको छ । छलफल गरेर केही कुरा बिग्रिएको छैन । छलफललाई व्यवस्थित भने गरिनुपर्छ । छलफल नगर्नेले आफूलाई सर्वज्ञानी ठान्छन् । यस्ता सर्वज्ञानीहरूले ठक्कर खाएका छन् ।

तपाईंहरूले केपी ओलीसँग बसेर पनि धेरै लामो छलफल गर्नुभएको छ । उहाँसँग कस्ता गफ हुन्छन् ?

इमानसाथ भन्दा उहाँसँग एक्लै बसेर कुरा गर्दा राम्रो संवाद हुन्छ । समूहमा कुरा गर्दा उपयुक्त वातावरण हुँदैन होला तर एक्लै बसेर कुरा गर्दा धेरै मजासँग गफ गर्न सकिने पात्र हो ओलीजी ।

केपी ओलीसँग तपाईंहरूले २ जेठ २०७५ मा फर्किने माग राख्नुभएको थियो । त्यो माग पूरा गर्न तयार रहेको उहाँले बताउनुभएको छ । अब एमालेमा फर्किने तपाईंहरू तयार हो ?

ओलीजीले निकालेको विज्ञप्तिले एमालेलाई २ जेठमा लैजाँदैन । उहाँले अदालतमा हालेको मुद्दा फिर्ता लिनुस् पनि भन्नुभएको छ । यो हस्ताक्षर पार्टीको अहिलेको विषयसँग मात्रै सम्बन्धित छैन । शेरबहादुर देउवालाई समर्थन भनेको हाम्रो संविधान र संसदमाथि आक्रमण भएपछि हामीले रोजेको बाटो हो । ओलीजीले हामीलाई लखटेपछि हामी त्यहाँसम्म पुग्नुपर्‍यो । यसको सुरुवात दुई पटकको संसद् विघटनबाट भएको छ । जब लोकतन्त्रमाथि खतरा भएको छ, कांग्रेस र कम्युनिस्ट एकै ठाउँमा आएका छन् । हामी ०४६ सालमा पनि उभियौँ । ०६२/ ०६३ मा पनि उभियौँ । अहिले संविधानमाथि संकट पर्दा पनि एकै ठाउँमा उभिएका हौँ ।

संसद् विघटन लोकतन्त्रमाथिको खतरा हो र त्यसलाई बचाउन चहानेहरूबीचको ध्रुवीकरण र सहकार्य स्वभाविक हो भन्न खोज्नुभएको हो ? तपाईं लोकतन्त्र धरापमा परेको छैन भन्ने नेतासँग पनि एकताका लागि छलफलमा हुनुहुन्छ यो विरोधाभास भएन ?

पार्टी बचाएर राजनीतिलाई बचाउने एउटा कोर्स जब राजनीति नै संकटमा परेपछि राजनीति बचाएर पार्टी बचाउने अर्को कोर्स यी सँगसँगै जोडिएका कुरा हुन् । यी कुरा फरक हुन् भन्ने मलाई लाग्दैन । आज लोकतन्त्र खतरामा परेकाले हामी एकै ठाउँमा उभिएका छौँ । त्यसैले २ जेठमा जानेकुरा एउटा कुरा भयो । हामी त लोकतन्त्र बचाउने भनेर अदालत पुगिसकेका छौँ । नेकपा एमालेको भरपर्दो नेता केपी ओली हुनु र उहाँकै नेतृत्वमा लोकतान्त्रिक अभ्यासका हिसाबले दक्षिण एसियामै अब्बल मानिएको पार्टी, कुनै पनि पार्टीभित्र भएको भन्दा बलियो आन्तरिक जनवाद भएको एमालेको दशाचाहिँ ठूलो विरोधाभास हो ।