जसपाले बेहोर्‍यो नेकपा फुटको परकम्प, अब चुनावलक्षित नयाँ ध्रुवीकरण (दुवै पक्षको अंकगणितसहित)

जसपाले बेहोर्‍यो नेकपा फुटको परकम्प, अब चुनावलक्षित नयाँ ध्रुवीकरण (दुवै पक्षको अंकगणितसहित)

A+ A A-

एक वर्षअघि प्रधानमन्त्री केपी ओलीले दल फुटाउ अध्यादेश ल्याएर फुटाउन खोज्दा नफुटेका मधेसकेन्द्रित पार्टीहरू ओलीकै अर्को प्रस्तावमा फुट्न पुगेका छन् । महन्थ ठाकुर पक्षबाट राजेन्द्र महतो आठ जनाजति नेतासहित मन्त्री बन्न जाँदै छन् । महतोको सत्तायात्रा सहज बनाउन सरकारले आजै मात्र थरुहट संघर्ष समितिसँग छबुँदे सहमति गरिसकेको छ, जसमा मधेसीहरूले उठाउँदै आएको रेशम चौधरीलगायतको रिहाइका लागि पहल गर्ने उल्लेख छ ।

यसभन्दा अघि नै ओली सरकारमा उपप्रधानमन्त्री बनिसकेका उपेन्द्र यादवले हाल ओलीलाई प्रतिगमनकारी भनेका छन् । कोभिड महासंकटबीच पहिलो लकडाउन सुरु भएको तीन सातापछि गत वर्ष वैशाखमा ओलीले दल विभाजनसम्बन्धी अध्यादेश जारी गराएर तत्कालीन संघीय समाजवादी पार्टी र राजपाबीच फुट गराउन खोजेका थिए ।

ओलीको मिसन फत्ते गर्नका लागि सांसद महेश बस्नेत र पूर्वआईजीपी सर्वेन्द्र खनालले समाजवादी पार्टीका सांसद सुरेन्द्र यादवलाई जबर्जस्ती काठमाडौं ल्याएका थिए । यो घटनापछि रातारात दुई दलबीच एकीकरण भएको थियो । बाबुराम भट्टराईदेखि महन्थ ठाकुरसम्म, राजेन्द्र महतोदेखि अशोक राईसम्म एउटै पार्टीको छाताभित्र अटाउने अवस्था उत्पन्न भएको थियो । जनता समाजवादी पार्टीको निर्माण यो पृष्ठभूमिमा सम्भव भएको थियो ।

तर, ५ पुसको गैरसंवैधानिक ओली कदममार्फत घटित संसद् भंग प्रकरण, अनि त्यसयताका सिलसिलेवार घटनाक्रमलाई हेर्ने मामिलाभित्र जसपाभित्र कलह बढ्दो थियो । जसपाको उपेन्द्र–बाबुराम पक्षबाट निष्कासित घोषणा गरिएका राजेन्द्र महतोलगायतलाई सरकारमा आउन प्रधानमन्त्री केपी ओलीले भनिरहेका छन् । विगतमा संविधान संशोधनको बटमलाइन राख्दै आएको महन्थ ठाकुर पक्ष अब केही कार्यकर्ताहरूको मुद्दा फिर्तालगायत मागमा खुम्चिएको छ ।

पछिल्लो चुनावमा जसपाले ३४ सिट पाएको थियो, जसमा रेशम चौधरी र हरिनारायण रौनियार निलम्बित हुन पुगे । रेशमले महन्थ पक्षबाट चुनाव जितेका थिए, हरिनारायणले चाहिँ उपेन्द्र पक्षबाट । बाँकी ३२ सांसदमा उपेन्द्र र महन्थमा १६-१६ थिए । पछिल्लो शक्तिसंघर्षमा उपेन्द्र संसदीय दलमा तुलनात्मक कमजोर देखिएका छन् । उपेन्द्र पक्षमा अहिले १२ सांसद मात्रै छन् । उनी पक्षका पाँच सांसद विमल श्रीवास्तव, उमाशंकर अरगरिया, कलुदेवी विश्वकर्मा, रुही नाज, रेणु गुरुङ महन्थ पक्षमा गएका छन् । महन्थ पक्षमा रहेका महिन्द्र राय यादव भने उपेन्द्रतिर गएका छन् ।

राष्ट्रियसभामा दुई सांसद उपेन्द्रतिर, एक सांसद महन्थतिर छन् । अरु बेला राष्ट्रियसभाका सांसद गणना नहुने भए पनि पार्टी विभाजन हुने बेलामा ४० प्रतिशतको हिसाबले उनीहरूलाई समेट्छ । अहिले प्रतिनिधिसभा हालको अवस्थामा विघटन भए पनि संघीय संसद् जीवित छ । राष्ट्रियसभाको हिसाब यहाँनेर अझै काम लाग्नेछ ।

तर, पार्टीको आन्तरिक विषयमा निर्णायक हुन्छ– कार्यकारिणी समिति, जहाँ उपेन्द्र पक्ष हाबी छ । ५१ सदस्यीय समितिमा उपेन्द्र पक्षका ३१ जना, महन्थ पक्षका २० जना नेता छन् । पार्टीभित्र कार्यकारिणीले गरेको निर्णय वैध मानिने जसपाको विधानमा उल्लेख छ ।

सुरुमा उपेन्द्र कार्यकारिणीमा कमजोर नै थिए । ५१ मध्ये उनको पक्षमा २५ मात्रै नेता थिए, महन्थतिर २६ थिए । महन्थ पक्षमा रहेका महेन्द्र राय यादवसँगै छ नेता आएपछि उपेन्द्रको कित्ता बलियो भयो । ८ र ९ जेठमा बसेको केन्द्रीय कार्यकारिणी समिति बैठकमा उपेन्द्र पक्षका ३१ नेताले उपेन्द्र पक्षको कित्ता क्लियर गरेका थिए । त्यो बैठकलाई महन्थ ठाकुर पक्षले बहिष्कार गरेको थियो ।

यति बेला बबरमहलमा महन्थ पक्षका नेताहरूको बैठक बसिरहेको छ । उपेन्द्र यादवलाई पनि ‘जसपाबाट निष्कासन गर्ने’ उनीहरूको तयारी छ । बैठकबाट एक नेताले भने, ‘उपेन्द्रजीले आज गरेको निर्णय अनौठो होइन, अपेक्षित नै थियो । अब मधेसमा फेरि एक पटक ध्रुवीकरण भएको छ ।’ उनका अनुसार केही बेरमा आउने वक्तव्यमा उपेन्द्र कारबाहीमा परिसकेको घोषणा हुनेछ ।

सम्भवतः महन्थ पक्षले तुरुन्तै उपेन्द्र पक्षलाई आफ्ना निर्णयहरूमार्फत जवाफ दिनेछ । एक किसिमले भन्ने हो भने जसपाभित्रको जारी विवाद सत्तारुढ एमालेभित्रको विवादकै विस्तारित रूप मात्रै हो । यसका दुईवटा असर तत्कालै देखिनेछन् ।

एक, जसपा विभाजन, त्यसपछि राजपा र समाजवादी पार्टीको पुनर्गठन । विगतमा ओलीले सक्दो प्रयास गर्दा पनि कार्यगत गठबन्धन गरिरहेका उपेन्द्र र महन्थ पक्षबीच अब कुनै पनि खालको गठबन्धन हुने छैन । विगतमा उठाउँदै आएको मधेसी र जनजातिका मुद्दाहरू उनीहरूले कायम राखेर उपेन्द्र पक्षलाई मधेसको मुद्दा छाडेको आरोप लगाउनेछन् ।

उपेन्द्र पक्षले त्यही आरोप महन्थ पक्षलाई लगाउन सक्नेछ । ओलीको राष्ट्रवादी नारामा विगतको राजपाका उपराष्ट्रवादी नाराहरू समाहित भएर देश निर्वाचनतर्फ गएको दृश्य हेर्नका लागि पक्कै रोचक हुनेछ ।

दुई, ओली र महन्थ–महतो, अनि कांग्रेस–माओवादी केन्द्र तथा उपेन्द्र पक्षबीच नयाँ ध्रुवीकरण हुनेछ । विभाजनउन्मुख रहेको एमालेभित्र कुनै आकस्मिक अवतरण नभए माधव नेपाल पक्ष पनि यो ध्रुवभित्र देखिन सक्नेछ । यी दुवै ध्रुवहरू यही अस्तित्वसहित चुनावतर्फ जानेछन् ।

प्रकाशित मिति: मंगलबार, जेठ १८, २०७८ १५:०४