पाँच हजार मिटरको उचाइबाट मध्यरातमा भनेँ– दाइ मलाई सास फेर्न गाह्रो भयो

A+ A A-

‘दाइ, प्लिज उठ्नुस् न, मलाई त सासै फेर्न गाह्रो भयो ।’

मध्यरातमा कसैले छातीमाथि गह्रौँ ढुंगा राखिएदिएजस्तो महसुस भयो । ऐठन भएजस्तो पनि हुन्छ । अघिल्लो दिनको असाध्यै कठिन ४ हजार ६ सय मिटर उचाइ भएको थुक्ला पासको ठाडो उकालो चढेर लोबुचेको पिरामिडमा आश्रय लिएका थियौँ । धेरैले यो उकालोलाई सगरमाथा आधार शिविर पुग्ने ‘अन्तिम कठिन खुड्किलो’ भन्छन् । त्यहाँका कतिले सुनाए– ‘यति उकालो काट्न नसकेर धेरै पदयात्रुहरू रुँदैरुँदै फर्किन्छन् ।’

मैले यो उकालो काटेपछि मनमनै भनेको थिएँ– ‘या हु, सगरमाथा टेकिने भइयो ।’

सुप र हल्का खाना खाएर सुतेको के थिएँ, भुसुक्कै भएछु । तर, मध्यरातमा कसैले घाँटीमा अप्ठ्यारो गरी समाएजस्तो भयो । झसंग भएर ब्युँझिएँ । साथमा थिए दाइ खिमलाल गौतम ।

जो दुई–दुईपटक सगरमाथा चढेका मात्र थिएनन्, नेपालको तर्फबाट भएको ऐतिहासिक उचाइ मापनको नेतृत्वसमेत गरेका थिए । उनी ‘पन्ध्रौँ चुली’ किताबका लेखक पनि हुन् । हाम्रो गन्तव्य सगरमाथा आधार शिविर थियो । म अनुभवी व्यक्तिको पछि लागेर संसारको सर्वोच्च शिखरको काखसम्म हिँडेको थिएँ । यो मेरो पहिलो लामो ट्रेकिङ थियो । कम्तीमा आधा महिनाको समय हिमाली भेगमा बिताउँदै थिएँ ।

मैले अघिल्लो साँझ धनकुटाको गाउँमा भएकी आमालाई ढाँटेको थिएँ– म ठीकठाक छु भनेर । तर, दुई दिनअघिदेखि नै मेरो छाती हल्का दुखिरहेको थियो । छिटोछिटो सास बढिरहेको थियो । ‘धेरै उचाइमा पुग्दा यस्तो हुन्छ, चिन्ता नगर्’ भन्दै खिमलाल दाइले बेलाबेला सम्झाइरहन्थे । उनको सम्झाइले मलाइ ओखतीझैँ मधुरो काम गर्थ्यो । म लुरुलुरु उनको पछि लागिरहन्थेँ । साथमा एक अनुभवी सरकारी अधिकारी हुँदाको फाइदा मलाई जत्ति कसलाई भयो होला र ?

तर, ५ हजार ५० मिटरमा रहेको खुम्बुको लोबुचेमा रहेको अन्तर्राष्ट्रिय प्रयोगशाला तथा अवलोकन केन्द्रको अतिथिगृहको एउटा कोठामा हामी दुई भाइ मात्रै थिएनौँ । यो सम्भवतः संसारको अग्लो ठाउँमा रहेको मौसम प्रयोगशाला थियो । यो सन् २००६ मा स्थापना भएको थियो । उच्च हिमाली क्षेत्रको मौसम प्रणालीको जानकारी संकलन हुने यस केन्द्रले संसारभर सूचना प्रवाह गर्थ्यो । स्थापनादेखिका संरक्षक थिए भोजपुरका काजी विष्ट । हिउँ परिरहने, तीव्र हावा चल्ने यो अनकन्टार ठाउँमा रहेका काजी दाइ सबैका प्रिय छन् । उनले हामी दुईसहित ४ विदेशी पाहुनालाई एउटा ठूलो कोठामा आराम गर्ने दुर्लभ सुविधा उपलब्ध गराइदिएका थिए । किनकि त्यहाँ हिमाल आरोहणको सिजनमा कोठा पाउनु निकै मुस्किल थियो ।

हरेक बेलुका सुत्दै गर्दा खिमलाल दाइले केही आचारसंहिता सुझाउँथे– ‘नघुर्ने । राति मधुरो लाइट बालेर उठ्ने । ट्वाइलेटको फल्स बिस्तारै गर्ने । काठको तला भएको ठाउँमा हिँड्दा बिरालोको चालमा है, इत्यादि ।’

मैले बिरालोकै चालमा भनेँ, ‘अब त गाह्रो होलाजस्तो भो दाइ । मर्छु कि के हो ?’

त्यस्तो चिसोमा पनि अनुहारमा चिटचिट पसिना आइरहेको थियो । मोबाइलको मधुरो प्रकाशमा मेरो अनुहार कस्तो देखियो कुन्नि । दाइले हाँस्दै भने, ‘केही हुन्न । यो उचाइमा यस्तै हुन्छ क्या । त्यो थर्मसको पानी बिस्तारै सक्नू । लामोलामो सास तानिरहनू है । नसुत्नू, ढल्किनू मात्रै ।’

मैले लोबुचे पिरामिडको पहिलो त्यो रात जागै बसेर बिताएँ । जबजब सास फेर्न गाह्रो हुन्छ, लामोलामो सास तानिरहेँ । त्यो रात यति लामो लाग्यो, सायद नसुतिएको रात लामो लाग्ने रहेछ क्यारे । निद्रा नलागेपछि मनमा के–के कुरा खेल्यो । सबैभन्दा बढी आमालाई सम्झिएँ । बाल्यकालमा आमाले कति माया गरेर हुर्काउनुभयो होला ? अहिले आफ्नै रहरले बेकार अनकन्टानरमा आइयो भन्ने पिर लाग्यो । छोरी, श्रीमती र अरु मेरा आफन्त, मित्रजनलाई एकैपटक सम्झिएँ ।

अघिल्लो साँझ काजी दाइले खच्चरले बोकाएर ल्याएको ताजा मटन सुप ख्वाएर ‘उचाइको समस्या चैट हुन्छ अब' भनेको पनि सम्झिरहेँ । कति त यस्तो पद यात्रामा सुतेकै ठाउँबाट कहिल्यै नब्युँझिएको कुरा पनि सुनिरहेको थिएँ ।

घरको एक्लो छोरा, बाआमा गाउँमा । श्रीमती बिना र छोरी आराध्यालाई काठमाडौं छोडेर लुसुक्क हिमाल हेर्न निस्केको थिएँ । यतै अलप भइन्छ कि भनेर रातभर चिन्ताले गाँजिरह्यो । ५ हजार मिटरको उचाइमा मौसम मात्र होइन, मन पनि चिसो भएको थियो ।

चिसो ठाउँमा एक थर्मस पानी रित्याएको सजाय दर्जनपटक ट्वाइलेट जाने काम पाएँ । त्यसरी भित्रबाहिर गरिरहँदा मेरो मध्यरातमा फोक्सो फुत्त बाहिर निस्केलाजस्तो हुने समस्या दूर भइगयो । सुत्न खोज्दा झन् गाह्रो, लाग्यो सुत्नभन्दा उठेर हिँड्दा श्वास लिन सजिलो ।

छ्याङ्ग उज्यालो भइनसक्दै पुमरीको टुप्पोमा घामको उज्यालो खसेको देखियो । मेरो मनको उज्यालो त त्योभन्दा पहिल्यै अनुहारमा खसेको हुनुपर्थ्यो । तर, खिमलाल दाइ मस्त निद्रामा हुँदा बताइदिने कसले ? सँगैका विदेशी उज्यालो नहुँदै गोरकसेप पुगिसके हुन् ।

बाहिर निस्किएर यसो दायाँबायाँ के गरेको थिएँ– ओहो, म त हिमालको काखैमा रहेछु । अघिल्लो रातको थकाइ र अँध्यारोले केही नदेखिएको रहेछ । बिहानी मौसम, मेरो मनभरि अनिश्चयको बादल थियो तर आकाशमा बादल थिएन । बादल लागिनसकेको हुँदा ३ सय ६० डिग्रीमा हिमशृंखला देखिए । अघिल्लो रातको बेचैनी र छटपटाहट क्षणमै विलीन भइगयो ।

काजी दाइ अतिथि सत्कारमा व्यस्त थिए । कसैलाई तातोपानी, कसैलाई खाजा दिन्थे । कसैलाई स्वास्थ्य गडबड भए त्यसको उपाय पनि सुनाइहाल्थे । ‘म त अलिअलि डाक्टर पनि हुँ नि,’ उनले हाँस्दै सुनाए । हातमा औषधिसहितको पानीको ग्लास बोकेर नुन खाएको कुखुरा झोक्राएझैँ गरेर बसेकी एक विदेशी पर्यटकलाई थमाए र भने, ‘प्लिज टेक दिस, इट विल बी फाइन इन अ मोमेन्ट ।'

उनले गह्रौँ ढक उचालेझैँ आफ्नो टाउको बिस्तारै उठाएर काजीलाई हेर्दै फारु गरेर मुस्कुराउँदै ग्लास समातिन् । उनका मुखबाट एक वाक्य पनि फुत्कन सकेन ।

‘यिनी हिजोदेखि थला परेर बसेकी हुन् । हेली मगाएको छु । अहिले आएर काठमाडौं लैजान्छ होला । अल्टिच्युड सिकनेस हो । अलिक तल झरेपछि ठीकठाक भइहाल्छ,' दाइले नाडीको घडीतर्फ हेरे ।

मनकारी काजी दाइको सेवाभावको धेरैले प्रशंसा गर्थे । वाकीटकीमार्फत तल लुक्ला एयरपोर्टमा खोइ कोसँग कुरा गरे, आधा घण्टामा उनको आँगनमै रहेको होलिकोप्टर बसिहाल्यो । त्यसले खिमलाल दाइको निद्रा पनि भगाइ दियो ।

‘ए केटो तँ ठीक भइसके छ त ।'

काजी दाइसँग तातोपानी माग्दै उनले भने, 'राति त ल्याङ्याङ गर्लाजस्तो पो गर्‍यो त दाइ केटाले ।'

‘दाइ पनि केही हुन्न भन्या होइन ? अहिले अत्यायो भन्ने ?’

‘ए भाइ म आफैँ आत्तिएँ भने तिम्रो हालत के हुन्थ्यो ? यस्तो बेला जे पनि हुन्छ । सँगै भएको साथीले हिम्मत दिने हो के । बाँकी ‘हिमदेवताको कमाल हो ।'

म रिसाएँ । काजी दाइले हाँस्दै बडेमानको थर्मस हाम्रा अघि थमाइदिए ।

‘काजी दाइ, यो मिलनलाई हिजै अलिकति उचाइमा पुर्‍याएर ल्याउन पाएको भए राति गाह्रो हुँदैन थियो । यो रातभर सुतेको छैन ।'

काजी दाइले हामीलाई भने, 'लु जाऊँ, हिजोदेखि माथि डाँडाको इन्टरनेटको टावरमा समस्या देखाइरहेको छ । पानीको मुहान पनि हिउँले ब्लक भएछ ।'

'पाइप फुटेजस्तो पो छ त,' खिमलाल दाइले भने 'ओके छ त ।'

जब डाँडामा पुगियो, हिजो मुस्किलले चढेको थुक्ला पास देखियो । माथि सगरमाथा आधार शिविरतर्फ उडिरहेका होलिकोप्टरको आवाजले खुम्बुको चहलपहल बेग्लै थियो । बिहानैदेखि लस्करै हिँडेका पदयात्रीको यो सगरमाथा आधार शिविर पुग्ने दोस्रो अन्तिम दिन हुँदै थियो । अधिकांशले गोरकसेप पुगेर अन्तिम साँझ बास बस्छन् र दोस्रो दिन आधार शिविर पुगी पुनः फर्किएर त्यही ठाउँमा आराम गर्न आइपुग्छन् ।

अग्लो ठाउँबाट चित्ताकर्षक दृश्यले मन्त्रमुग्ध भएर हामी पुन: काजी दाइसँगै होटलतर्फ ओर्लियौँ । त्यो दिन हामीले नहिँड्ने, बरु पोषिलो आहारा लिएर आराम गर्ने योजना बनायौँ । नभन्दै त्यो साँझ अघिल्लो साँझभन्दा निकै सहज भएको थियो । काजी दाइको होटलमा पाहुना थपिएका थिए । हाम्रो बास सिसाको छानो रहेको पिरामिडको एक छेउकुनोमा बन्यो, जहाँबाट आकाशका तारा हेर्दै ढुक्कले निदाइयो ।

बिहान झिसमिसेमा खिमलाल दाइले उठाइहाले । भने, 'मिलन, अब घाम चर्किनुभन्दा अघि नै गोरकसेप पास गरिहाल्नुपर्छ । नत्र बेलैमा बेस क्याम्प पुग्न कठिन हुन्छ ।'

काजीदाइसँग बिदा मागेर हामी अघि बढ्यौँ ।

EBC---Milan-Budhathoki.jpg-1-1758789601.jpg
०००

जहाँ सयौँ मानिस संसारको कुनाबाट खुम्बुमा खुसी हुन आउँथे । बाटोमा फर्किएका कतिपयले हामीलाई जीवनको सबैभन्दा ठूलो सपना पूरा भएको कुरा सुनाएका थिए । धेरैले नेपालको सुन्दरता र सहयोगी भावनाको प्रशंसा पनि गर्थे ।

वर्षौंअघि योजना बनाएर, ठूलो धनराशि जुटाई महिनौँ लगाएर हाम्रो ठाउँ हेर्न विदेशी आउँछन् भने हामीले आफ्नै ठाउँ घुम्न किन नजाने ? यो प्रश्नले मलाई लामो समयदेखि घर गरिरहेको थियो । त्यसमाथि मित्र विराट अनुपमको सगरमाथा आधार शिविरको अनुभवले हुटहुटी जगाएको थियो । त्यो दिन मलाई बानेश्वरको उमोजा क्याफेमा उनैले भनेका थिए, ‘म त गइसक्या हुँ । तपाईंलाई एभरेस्ट जाने अफर छ ।’

मैले नाइँनास्ती नै गरिनँ । एभरेस्ट जाने योजना बनाइहालेँ । काठमाडौं छोडेको ९ दिनमा मा ५ हजार मिटरको उचाइमा रहेको लोबुचे पिरामिड पुगेको थिएँ ।

क्रमशः

प्रकाशित मिति: सोमबार, असोज १३, २०८२ ११:५१