'बा'ले किन्देको त्यो रेडियो, जुन बन्यो योगेश वैद्यको 'साङ्गीतिक भर्‍याङ' (भिडियाे)

'बा'ले किन्देको त्यो रेडियो, जुन बन्यो योगेश वैद्यको 'साङ्गीतिक भर्‍याङ' (भिडियाे)

A+ A A-

सपना भुलाई सारा आँसु पिएर जाऊ
मन्दिरमा छ तिम्रै तस्वीर लिएर जाऊ...।

शिव अधिकारीको शब्द र नातिकाजीको सङ्गीतमा रहेको यो कालजयी गीत गाउने योगेश वैद्य आजदेखि सम्झनामा सीमित भएका छन् । ७७ वर्षको उमेरमा उनले अन्तिम सास लिए । नेपाली सङ्गीत र साहित्यकर्मीहरूले उनको निधनलाई साङ्गीतिक र साहित्य क्षेत्रका लागि अपूरणनीय क्षति भनेका छन् ।

वैद्य गायक मात्र होइनन्, उनी एक कुशल कवि पनि थिए । सरकारी सेवामा सहसचिवस्तरसम्म सेवा गरी निवृत्त भएका उनले नेपाली साहित्यको स्तरवृद्धिमा समेत योगदान गरेका छन् ।

गायक वैद्यको जन्म २४ असार २००३ सालमा काठमाडौंको नरदेवीमा भएको थियो । उनका बुबाको नाम इन्दिरानन्द र आमाको नाम रुक्मिणी वैद्य हो । उनका एक भाइ, एक दिदी र पाँचमध्ये चार बहिनी छन् । एक बहिनीको पहिल्यै निधन भइसकेको छ । गायक वैद्यका श्रीमती, दुई छोरी र एक छोरा छन् । वैद्यचोकमा उनीहरूको घर छ ।

सङ्गीत र साहित्यमा वैद्य

गायक वैद्य सानैदेखि सङ्गीत र साहित्यको अनुरागी थिए । नेपाल सङ्गीत तथा नाट्य प्रज्ञा–प्रतिष्ठानलाई दिएको एक अन्तर्वार्तामा उनले बताएअनुसार, उनकी आमा रुक्मिणी हरेक दिन बिहान पूजापाठका लागि फूल टिप्न कौशीमा जाँदा नेवारी भाषाको सरस्वती बन्दना गुनगुनाउँथिन् ।

त्यसको मेलोडी योगेशलाई असाध्यै मन पर्थ्यो । अनि उनी आमाको पछिपछि लागेर सुन्थे । पछिपछि आफू पनि गुनगुनाउन थाले । अन्तर्वार्तामा उनले भनेका छन्, ‘त्यसपछि म सङ्गीतप्रति झन्‌झन् आकर्षित हुँदै गएँ ।’

बाले रेडियो ल्याएपछि...

त्यो बेला सबैका घरमा रेडियो हुँदैनथ्यो । तर, उनका बा इन्दिरानन्दले एक दिन रेडियो किनेर ल्याए । उक्त रेडियो योगेशका लागि 'साङ्गीतिक भर्‍याङ’ बन्नेवाला थियो ।

सङ्गीतमा रुचि भएकाले रेडियोका साङ्गीतिक कार्यक्रम र गीतहरू सुन्न उनी अक्सर छुटाउँदैनथे ।

त्यतिबेला रेडियो नेपालले हिन्दी गीतहरू खुब बजाउँथ्यो । उनलाई भारतीय पंकज मलिक, मुकेश, मोहम्मद रफी, आशा भोस्ले, केएल साइगललगायत गायक निकै मन पर्‍यो । साथसाथै, उनलाई हिन्दी गजलहरूले पनि ताने । बेगम अख्तरका गजल उनले बढी सुन्थे ।

‘रेडियो सुन्न थालेपछि गीतका विविधता र आयामहरूप्रति मेरो चासो अझ बढ्यो,’ उनले भनेका थिए ।

स्कुलमा योगेश

त्यो समयका लागि उनी पढेको स्कुल शान्ति निकुञ्ज सहविद्यालय आफैँमा एक ‘क्रान्ति’ थियो । २००२ सालमा स्थापित उक्त विद्यालय केटा र केटी एउटै छतमुनि पढ्न पाउने नेपालकै पहिलो विद्यालय थियो । त्यसैले त्यसलाई सहविद्यालय भनिएको थियो । उक्त विद्यालय त्यस बेला प्रगतिशील विचारमा झुकाव राख्ने व्यक्तिहरूले चलाएका थिए ।

सुरुमा घरमा सरस्वती बन्दना गुनगुनाउने योगेशपछि विद्यालयको मञ्च चढ्न थाले । स्कुलमा साहित्यिक कार्यक्रमहरू भइरहन्थे ।

२०१४ सालअघि विद्यालयमा हरेक वर्ष एक ‘प्रार्थना गीत’ गाउनुपर्थ्यो, जसको जिम्मा योगेशलाई दिइएको थियो । त्यो गीत युगकवि सिद्धिचरण श्रेष्ठले लेखेका थिए भने सङ्गीत दर्शनदास श्रेष्ठको थियो ।

तर पछि त्यही गीतमा नरराज ढकालले सङ्गीत भरेर हरेक दिन कक्षा सुरु हुनुभन्दा अगाडि स्कुलमा गाउन थालियो । र, यसको सुरुवात गर्थे योगेश वैद्यले । उनले गीत उठाएपछि अरु सहपाठी र शिक्षकहरूले गाउँथे ।

योगेशले नरराज ढकालसँगै शास्त्रीय गायन सिकेका थिए ।

चीनका प्रधानमन्त्रीलाई स्वागत

२०१४ सालमा चीनका प्रधानमन्त्री चाउ एन लाई नेपाल आएका बेला शान्ति निकुञ्ज सहविद्यालयको भ्रमणमा गए । त्यहाँ उनका लागि एक विशेष सांस्कृतिक कार्यक्रम राखिएको थियो । कार्यक्रममा योगेशकै मुख्य गायनमा गीतमार्फत चिनियाँ प्रधानमन्त्रीको स्वागत गरिएको थियो ।

टोलमा साहित्यिक कार्यक्रम

उनको सङ्गत दिग्गज साहित्यकार र सङ्गीतकर्मीहरूसँग थियो । नरदेवीमा केदारमान व्यथित, सिद्धिचरण श्रेष्ठ, हृदयचन्द्रसिंह प्रधान, कृष्णचन्द्रसिंह प्रधानलगायत भेला भएर कविता भन्ने, साहित्यिक कुराकानी गर्ने गर्थे । त्यस्तो भेटघाट सकेसम्म योगेशले छुटाउँदैनथे ।

कांग्रेस नेता गणेशमान सिंहका काकाका छोराहरूको घरमा शहीद स्मारक पुस्तकालय थियो । गणेशमानका काकाका छोरामध्ये कान्छोचाहिँ २००७ सालको क्रान्तिमा गोली लागेर बितेका थिए । उनलाई शहीद घोषणा गरियो र उनकै नाममा घरको भुईंतलामा शहीद स्मारक पुस्तकालय स्थापना गरिएको थियो । त्यसको अध्यक्ष थिए, प्रयागराज सिंह सुवाल । उक्त पुस्तकालयमा समेत साहित्यिक जमघट हुने गरेको योगेशले अन्तर्वार्तामा बताएका छन् ।

‘कन्या मन्दिरमा साहित्यिक कार्यक्रम भइरहन्थ्यो । रक्तकालीमा हामी युवाहरूकै टिमले हरेक महिना साङ्गीतिक, साहित्यिक कार्यक्रम राख्थ्यौँ । यो कार्यक्रमलाई त्यस बेलाका दिग्गज साहित्यकारहरूले निकै प्रोत्साहन गर्नुभयो,’ उनले भनेका छन् ।

२०२६ सालमा रेडियो नेपालले आधुनिक गायन प्रतियोगिता आयोजना गर्‍यो, जसमा वैद्य दोस्रो हुन सफल भए । त्यही प्रतियोगितामा दुई वर्षपछि उनी प्रथम भएका थिए ।

पहिलो गीत

रेडियो नेपालको नेवारी कार्यक्रम ‘जीवन दबु’ मा योगेश नेपाल भाषाको लोकगीत रेकर्ड गर्न गएका थिए । तर, त्यही बेला रत्नशमशेर थापाले महिला आन्दोलनसम्बन्धी गीत तयार गर्न प्रोजेक्ट पाएका रहेछन् । उनले आफ्नो गीत गाइदिन अनुरोध गरे । त्यही गीत योगेशले सबैभन्दा पहिला रेकर्ड गरेका थिए ।

शिव अधिकारीको शब्द र नातिकाजीको सङ्गीतमा रहेको ‘सपना भुलाई सारा’ गीतले उनलाई धेरै स्रोतामाझ चिनायो । यसबाहेक उनका ‘नेपाल मेरो तिमीलाई’, ‘चोट दिलमै रातदिन’, ‘आँखैमा रात’, ‘यो लामो जीवनमा किन म हतासहतास छु’लगायत चर्चित गीत छन् ।

योगेश वैद्यका केही साहित्यिक कृति पनि प्रकाशित छन् । गीति कवितासङ्ग्रह ‘समय प्रवाहमा छुटेका पलहरू’ उनको पहिलो कृति हो । ‘स्मर्णिम संस्मरण–आत्मवृतान्त’ उनको आत्मकथा हो ।

युवावस्थामा उनी कविता लेख्थे, पढ्ने गर्थे । हिन्दी उपन्यासहरू पढ्थे । ‘देवदास’ नामको उपन्यास आफूले २२ पल्ट पढेको उनले अन्तर्वार्तामा बताएका छन् । पछि फिल्म आउँदा फिल्मको डायलग नै कण्ठ गरेको उनले सुनाएका छन् ।

गायक वैद्यले विभिन्न पुरस्कार र सम्मान पनि पाए, जसमा सुप्रबल गोरखा दक्षिणबाहु तेस्रो, त्रिशक्तिपट तृतीय, छिन्नलता गीति पुरस्कार, साधना सम्मान, राष्ट्रिय नागरिक स्वर्ण सम्मान, इमेज लाइफ टाइम सम्मान, नातिकाजी सङ्गीत सम्मान, नारायण गोपाल सङ्गीत सम्मानलगायत छन् ।

प्रकाशित मिति: शुक्रबार, माघ ५, २०८० १५:१६