शाेकमा भोकै ढल्दै न्यायको लडाइँ जितेकी भारती मानन्धर

भारतीय मानन्धरलाई सम्हाल्दै, सान्त्वना दिँदै अधिकारकर्मी जस्मिन ओझा । तस्वीरः सुशील श्रेष्ठ/शिलापत्र ।

A+ A A-

संविधान दिवसकै दिन नेपालगञ्जकी भारती मानन्धर शेर्पामाथि सरकारी निर्णयको बज्र पर्‍यो । यस दिन सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले ६ सय ७० जना कैदीकाे कैद कट्टा गरी जेलमुक्त थिए । यो सूचीमा एउटा नाम थियो, रिगल भनिने योगराज ढकाल ।

२८ असार २०७२ मा गुण्डानाइके रिगलसहित १५ जनाको समूहले नेपालगञ्ज-१६ को ज्योति सिम्ताली होटेल परिसरमा स्थानीय चेतन मानन्धरलाई खुँडाले हानेर मारेको थियो । २९ वर्षे चेतन भारतीका श्रीमान् थिए ।

हप्ता असुलीमा अवरोध गरेको भन्दै रिगललगायत गुण्डाले मुख्य सडकछेउमा दिनदहाडै चेतनको हत्या गरेका थिए ।

तत्कालीन मध्यपश्चिम क्षेत्रीय प्रहरी कार्यालयका प्रमुख डीआईजी केशव अधिकारीका अनुसार, हत्यापछि केही गुण्डा भागे, केही समातिए । रिगल पनि भागेका थिए । प्रहरीले इन्काउण्टर गर्ने डरले घटनाको एक महिनापछि उनले अदालतमा आत्मसमर्पण गरे । जिल्ला अदालत बाँकेले वैशाख २०७५ मा रिगललाई दोषी ठहर गर्दै सर्वस्वसहित जन्मकैदको फैसला सुनायो । उनी २० वर्ष जेल बस्नुपर्ने थियाे । रिगल कांग्रेसको भ्रातृ संगठन तरुण दलको बाँके निर्वाचन क्षेत्र नम्बर- ३ को सभापति थिए ।

उनलाई कांग्रेस नेताहरूकै जोडबलमा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड नेतृत्वको सरकारले बाँकी ६० प्रतिशत सजाय छुट दिने निर्णय गर्‍यो । त्यसलाई राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलले हाताहाती अनुमोदन गरिदिए ।

रिगल शानका साथ जेलबाट छुटे । उनलाई लिन कारागार बाहिरै गाडीका लस्कर आए । फूल, माला, अबिर र खादा लगाएर उनलाई जेलबाहिर स्वागत गरियो । मानौँ, उनी देश वा नागरिक स्वतन्त्रताको पक्षमा लड्दा जेल परेका थिए । एउटा निहत्था व्यक्ति मारेका रिगलको रिहाइलाई लिएर नागरिकस्तरमा खुबै विरोध भयो । तर, सरकारले सुनेको नसुन्यै गर्‍यो । यसअघि पनि सरकारले रिगलजस्ता थुप्रै व्यक्तिलाई माफीका नाममा छोडिदिएको छ । असल चालचलन भनी यसैगरी छोडिएका केही दोषी त फेरि अपराध गरी जेल सजाय भोगिरहेका छन् ।

अनि भारती आइन्

श्रीमान चेतनको हत्यारा छुटेको खबरले भारती निदाउन सकिनन् । जेलबाहिर रिगलका लागि गाडीको लावालस्कर, खादामालाको स्वागतले भारती भतभती पोल्यो । सुरुमा उनले राष्ट्रपतिजस्तो सम्मानित संस्थाबाट हत्याजस्तो गम्भीर अपराध गरेको व्यक्तिलाई जेलमुक्त गरिएकाेप्रति सामाजिक सञ्जालमार्फत रोष प्रकट गरिन् । तर, यति विरोध गरेर उनी चुप लागेर बस्न सकिनन् । आफ्नो कथा सुनाउन काठमाडौं आउने योजना बनाइन् । राजधानी उक्लेर न्यायको लडाइँ लड्न आर्थिक रूपमा पनि उनलाई खासै अनुकुल थिएन । तर, भारतीले साहस गरिन् । काठमाडौं आएर उनले पत्रकार सम्मेलन गरिन् ।

न्याय खोज्दै भारती उनी असोजमा काठमाडौं आएकी थिइन् । सरकारले फेरि बल्झाइदिएको पतिवियोग शोक, दोषी व्यक्तिको रवाफले मानसिकरूपमा उनी विक्षिप्त थिइन् । त्यसपछि न्यायका लागि काठमाडौंमा अनसन बस्न उनलाई कम सकस थिएन ।

भारती सरकार र खासगरी राष्ट्रपतिसँग दुःखी थिइन् । नागरिकलाई न्याय, शान्ति र अभिभाकत्व महसुस गराउनुपर्ने संस्थाहरूले नै हत्यारालाई छोडिदिएकाे कुरा उनका लागि मात्रै हाेइन, कसैका लागि पनि चानचुने थिएन, हाेइन ।

आममाफी र कैद कट्टामा अक्सर राजनीतिक दलहरूले भागबण्डा गर्ने भएकाले भारतीलाई दलहरूको साथ थिएन । एमाले अध्यक्ष केपी ओलीले उनको अनसनमा ऐक्यबद्धता जनाउँदै एउटा फेसबुक स्टाटस लेखे पनि संस्थागत तरिकाले एमालेकाे साथ भारतीले पाइनन् । गठबन्धनमा रहेका दलहरू त भारतीलाई आन्दोलनका लागि मैदान उत्रन बाध्य पार्नेहरू नै भइगए । नागरिक समाज र मिडियाबाट भने भारतीले आड पाएकी थिइन् ।

कसैले साथ नदिए पनि अदालतमाथि भारतीलाई आशा र भरोसा थियो । आठ वर्षअघि जिल्ला अदालतले रिगललाई सर्वस्वसहित जन्मकैद सजाय सुनाउँदा भारती र परिवारले राहतको सास फेरेको थियो । त्यसैले सर्वोच्चको ढोका ढकढकाउँदै काठमाडौंमा अनसन थालिन् उनले । रिगललाई माफी दिने निर्णय बदरको माग गर्दै २२ असाेजमा उनले सर्वाेच्च अदालतमा रिट दिएकी थिइन् ।

अनसन बस्दा उनलाई केही अधिकारकर्मीले साथ दिए । यस क्रममा भारती बारम्बार बेहोस भएर ढलिन् । सर्वाेच्चकै गेटमा ढलिन् । पटकपटक अस्पताल भर्ना भइन् । दसैँअघिसम्म उनले रिगलबारे राष्ट्रपतिको निर्णय बदर माग्दै निरन्तर धर्ना दिइन् । दसैँलगत्तै फेरि उनी अनसनमा थिइन् । अदालतमा यो मुद्दामा सुनुवाइ भइरहेको थियो । अन्ततः आज सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीशहरू ईश्वरप्रसाद खतिवडा, सपना प्रधान मल्ल र कुमार चुडालको पूर्ण इजलाशले रिगलको कैद सजाय मिनाहा गर्ने निर्णयलाई बदर गरिदिएको छ । परमादेशको केही घण्टाभित्रै बाँकेबाट रिगल समातिइसकेका छन् ।

न्यायाधीश खतिवडाले आदेश सुनाउँदै भने, ‘संविधान दिवसको दिन सरकारको सिफारिसमा राष्ट्रपति रामचन्द्र पौडेलबाट भएको योगराज ढकाल रिगलको बाँकी कैद मिनाहा संविधान र कानुन विपरीत देखिएकोले बदर हुने । सरकारको निर्णय संविधान र कानुनका व्यवस्था र अदालतले दिएका फैसलाहरू अनुकूल देखिएन । बाँकी कैद मिनाहा गर्दा वस्तुगत कारण खुलाएर मात्रै गर्नुपर्ने देखियो ।’

यति सुन्नासाथ भारती इजलाशमै चिच्याएर रोइन् । बितेका श्रीमान् त भारतीले अब कहिल्यै पाउँदिनन् । तर, भोकै, रुँदै, ढल्दै लडेको न्यायको लडाइँ उनले जितेकी छन् । यति मात्रै होइन, यो मुद्दा नजिर बन्यो भने आममाफीबाट छुटेका अरु थुप्रै हत्या दोषीले बाँकी कैद भुक्तान गर्न फेरि जेल जानुपर्ने छ ।

भारतीले सरकार र राष्ट्रपतिलाई पनि गतिलो पाठ सिकाएकी छन् । आफूसँगै थुप्रै न्यायप्रेमीलाई समेत राहत दिएकी छन् उनले । दोस्रो विवाह गरे पनि सासुससुराको आड बनेर देखाएकी छन् उनले । एक सच्चा श्रीमती, बुहारी, न्याय पक्षधरका रूपमा उनले गरेको लडाइँलाई समाजले सधैं सम्झिरहने छ ।

भारती र चेतनले प्रेम विवाह गरेका थिए । श्रीमान् चेतनको हत्यापछि भारतीलाई सासु ससुराले नै दोस्रो विवाह गराइदिएका थिए । हाल उनी आफ्नो नामपछाडि भारती मानन्धर शेर्पा लेख्छिन् । केही दिनअघि बहसका क्रममा रिगल पक्षका वकिलले उनलाई हत्या गरिएका चेतनकी ‘पूर्वपत्नी’ भन्दा उनी रोएकी थिइन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, कात्तिक १६, २०८० १७:१३