क्रसरले खेतीको बिजोग, किसान भन्छन्- प्रचण्डले कुलो बनाइदिए पुग्छ

आफ्ना समस्या सुनाउँदै भुसुण्डे फाँटका जग्गाधनी ।

A+ A A-

भुसुण्डे खोलाले गोरखाको पालुङटार नगरपालिका र सिरानचोक गाउँपालिका छुट्याउँछ । त्यही खोलाको छेउको फाँटमा तिनै पालिकाका गाउँलेका खेत छन् । दुईवटै पालिकाका स्थानीयको खेत वारिपारिका पालिकामा पर्छ । सिरानचोक–४ चोरकाटेका डिलबहादुर कुमालको परिवारको आठ रोपनी जति खेत पालुङटार–१ को त्यही फाँटमा छ ।

भुसुण्डे खोला र दरौँदी नदी मिल्ने दोभानमा क्रसर छ । क्रसरले ग्रेग्य्रान निकाल्दा खोलाको गहिराइ घटेको छ । जसले गर्दा खोलाबाट पानी खेततिर हाल्न समस्या भएको किसान डिलबहादुर सुनाउँछन् । ‘पहिला यही फाँटमा मलले कति राम्रो उत्पादन हुन्थ्यो । अहिले मल नपाउँदा उत्पादन पनि छैन,’ उनले खेती किसानीका पीडा सुनाए, ‘कुलोको समस्या पनि छ । वसन्ते साहु (वसन्त श्रेष्ठ, क्रसर सञ्चालक)ले खोलाबाट सबै उठाएर लग्दा खोलो गहिरिएको छ । त्यसले गर्दा खेतमा कुलो उकाल्न पनि गाह्रो पर्‍यो ।’

पालुङटार, सिरानचोक दुवै पालिका गोरखा निर्वाचन क्षेत्र नम्बर २ मा पर्छ । आगामी चुनावमा यहाँबाट माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रचण्ड चुनाव उठेका छन् । उक्त निर्वाचन क्षेत्रमा माओवादी र गठबन्धनको पकड राम्रो भएकाले प्रचण्डले चुनाव जित्ने सम्भावना अधिक छ । त्यसैले डिलबहादुरले थपे, ‘उहाँले केही गर्नुहुन्छ भन्ने आस छैन, जितेर जानुहुन्छ । कतै ठाउँ नपाएर गोरखा आउनुभएको हो । विकास केही गर्नुहुन्न म ठोकुवा गरेर भन्छु ।’

सिरानचोक घर भएका डम्बरबहादुर कुमाल पनि अर्कै पालिकामा पर्ने खेतमा आइतबार दिउँसो आलुमा पानी हाल्दै थिए । उनको खेत भएकै ठाउँबाट गत जेठ अन्तिम हप्ता भुसुण्डे खोला फाँटमा पसेको थियो । त्यतिबेला खोला छेउछाउको चैते धान सखाप भयो । खेतमा खोला पसेपछि अहिले तटबन्ध लगाइएको छ ।

हतारहतार बनाइएको त्यो तटबन्धले कति समय धान्छ ठेगान छैन । फाँटमा खेत हुनेले पटकपटक सिँचाइ कार्यालयलाई गुहारेका छन् । आफ्नै गाउँठाउँका नेता पूर्वप्रधानमन्त्री बाबुराम भट्टराईसम्म खबर पुर्‍याएका छन् । बाबुरामले आफ्नै पार्टीका नेता मन्त्री हुँदा प्रदेश सरकारबाट बजेट झिकाएर त्यही तटबन्ध लगाइदिएका थिए । तर, खेती लगाउँदा पानी पुर्‍याउन झेलेको समस्या कहिल्यै सुनुवाइ भएन ।

‘पुग्नुपर्ने ठाउँमा कुलोको समस्या छ, रोपाइँ गर्न गाह्रो भयो भनेर कुरा पुगिराखेकै छ । समस्या पुग्दा पनि वास्ता नगरेको हो कि के हो ? भगवान् जाने, म जान्दिनँ,’ डम्बर निराश सुनिन्छन् ।

गत हप्ता प्रचण्ड बाबुराम भट्टराईको गाउँ पालुङटार–१ खोप्लाङ पुगेका थिए । बाबुरामको गाउँका स्थानीयको समस्या सुने । त्यसपछि भुसुण्डे खोला तरेर सिरानचोक गाउँपालिका–४, चोरकाटे पुगे । प्रचण्ड आउन लागेको कतिले थाहै पाएनन् । किसानलाई धान भित्र्याउने माचो थियो । प्रचण्ड घर छेउमै आउने कुरा भए पनि डिलबहादुरसहितका किसानले आफ्नो समस्या सुनाउन पाएनन् । तर, खेतीमा भएको समस्या अरू स्थानीयले प्रचण्डको कानसम्म पुर्‍याएका छन् ।

चार वर्षअघिसम्म फाँटमा खोलाबाट पानी पुर्‍याउन समस्या हुँदैनथ्यो । त्यतिबेलासम्म खोला र खेतको सतह बराबर थियो । दरौँदी किनारको ठाउँठाउँमा रहेका क्रसरले गर्दा अहिले किसानको बिचल्ली भएको छ । चुनाव जित्नेसँग किसानले व्यवस्थित सिँचाइको आस गरेका छन् ।

डिलबहादुरले बाबुरामले उठ्दै आएको क्षेत्रबाट यसपटक प्रचण्ड उम्मेदवार रहेको सुनेका छन् । ‘प्रचण्ड हाम्रो क्षेत्रमा आउनुभएको छ भन्ने हल्ला सुनेको छु । हामीसँग भेट भएको छैन,’ उनी थप्छन्, ‘हामीलाई के भेट्नुहुन्थ्यो उहाँले । खेती किसानी गर्नेलाई के भेट्थे ? ठूलैलाई भेट्न जाने होला !’

हामीले डिलबहादुरलाई सोध्यौँ– प्रचण्डले जित्नुभयो भने के गर्दिए हुन्थ्यो ? उनीसँग त्यस्ता महत्त्वाकांक्षी योजना ल्याइदिए हुन्थ्यो भन्ने थिएन । ‘तटबन्धन गर्ने, कुलो बनाएर सिँचाइ गर्दिए पुग्छ । खेती किसानी गर्नेलाई अरू के चाहना हुन्छ र ?,’ उनले अरू आस गरेका काम सुनाए, ‘अब जित्नेले युवाहरू विदेश जान नपर्ने, मीठो–नमीठो खाएर घरपरिवारसँगै रमाएर बस्न पाउने व्यवस्था गर्दिए हुन्थ्यो ।’

पालुङटार–१ र सिरानचोक– ४ का अधिकांश स्थानीयको खेत भुसुण्डे फाँटमा पर्छ । यो फाँटमा अन्दाजी दुई हजार रोपनी खेत रहेको स्थानीय बताउँछन् । पूर्वप्रधानमन्त्री भट्टराईको पुर्ख्याैली खेत पनि यही फाँटको उपल्लो भागमा छ । ती खेत कतै अरुले कमाएका छन्, कतै बाँझै छ । क्रसरले खोलाको गिट्टीबालुवा झिक्दा अब भुसुण्डे फाँटमा कहिलेसम्म धान उब्जिन्छ, त्यसको ठेगान छैन । सिरानचोकका बोधबहादुर कुमाल भन्छन्, ‘पानी नभएर अब दुई/चार वर्षपछि आउँदा यहाँ धान देख्नुहुन्न । मकै लगाउनुपर्ने हुन्छ ।’

भुसुण्डे फाँटमा भुसुण्डे खोला र दरौँदी नदीबाट सिँचाइ हुन्छ । तर, कुलो व्यवस्थित छैन । सिँचाइका दुवै स्रोतको गहिराइ घटेपछि स्थानीयले खोला छेकेर पानी खेतमा उकाल्नुपर्ने बाध्यता छ । भुसुण्डे खोला हिउँद सुक्छ । दरौँदीको पानी त्यो खोलामा झारेर फाँटमा पुर्‍याउनुपर्छ ।

सिँचाइको समस्या थाहा पाएपछि प्रचण्डले आफ्नो घोषणा पत्रमा नदी नियन्त्रण गरेर नहरमार्फत सिँचाइको सुविधा दिने वाचा गरेका छन् । प्रचण्डको घोषणा पत्रमा सिँचाइलाई व्यवस्थित गरेर कृषि उत्पादन वृद्धि गर्ने योजना अघि बढाउने उल्लेख छ ।

प्रकाशित मिति: सोमबार, कात्तिक २१, २०७९ ०९:५६