हामीसित घुम्नुहोस् पूर्वी नेपाल : टाकुराको तीनजुरेदेखि कोशी किनारको बराहक्षेत्रसम्म

हामीसित घुम्नुहोस् पूर्वी नेपाल : टाकुराको तीनजुरेदेखि कोशी किनारको बराहक्षेत्रसम्म

A+ A A-

म नयाँ ठाउँ घुम्न मन पराउने मान्छे , मजस्तै नयाँ ठाउँ घुम्न मन पराउनेको एउटा टोली छ शुभममा ।

मैयुङ जाने योजना बनाइरहेको थियो टोलीले । जयन्ती, कुमारी, नगिना र मेरो भने त्यो टोलीमा नाम थिएन । कारण, हामी माघमै मैयुङ पुगेर आइसकेका थियौँ ।

तयारी तीव्र थियो साथीहरूको । तर, लगातार एक हप्ता पानी परेर मौसम बिग्रिएपछि मैयुङ स्थगित भयो । त्यसपछि हाम्रो अकस्मात् योजना बन्यो- गुराँसको राजधानी तीनजुरे, मिल्के, जलजलेहुँदै श्रीअन्तु जाने ।

त्यो टोलीमा भने हामी तीन जना मात्रै समावेश हुने भयौँ । नगिना धरान जानुपर्ने भएकोले नभ्याउने भइन् । १८ जनाको टोली बन्यो । दुइटा जिप रिजर्भ गरियो । वैशाख २ गतेका लागि यात्रा तय भयो ।

१ गते नयाँ वर्ष भएकाले सबै भाइबहिनी घुम्न गए । हामी भने २ गते हिँड्नेमा पर्‍यौँ ।

यात्रामा ट्राफिकलाई पनि सहज, हामीलाई पनि सहज होस् भनेर शैक्षिक भ्रमण लेखेको ब्यानर बनाएर गाडीमा राख्ने कुरा भयो । मुस्ताङ जाँदा पनि हामीले त्यसै गरेको थियौँ । भाइहरू ब्यानर बनाउन बजार गए तर दिक्तेल बजारै बन्द गरेर सबै नयाँ वर्ष मनाउन निस्किएका रहेछन् ।

दुईपटक जाँदा पनि ब्यानर नबन्ने भएपछि हामीले आफन्तहरूलाई ताकेता गर्‍यौँ । अन्तिममा पाविहाङ कोप्पालाई भनेँ । ब्यानर ढुक्कले यात्रामा पाउने भयौँ ।

अफिसमा सबै भेला भएर यात्राको तयारीबारे छलफल गरियो । ‘कहाँदेखि कसरी जाने भन्ने छलफल भयो ? खिमहाङ सरले तेह्रथुमदेखि धरान झरेर इलाम निस्किनुभन्दा तेह्रथुमबाट पाँचथर गएर इलाम झर्नु छिटो हुन्छ भनेपछि हामीलाई लाग्यो, अब पाँचथर नै पुगेपछि ताप्लेजुङको पाथीभरा किन नपुग्ने ? पाथीभरासम्म नै जाने सल्लाह भयो । त्यसपछि निर्माणाधीन मध्यपहाडी लोकमार्गको बाटो जाने भयौँ हामी ।

२ गते बिहान ४ बजे नै उठेर हामी झोला बोकेर यात्रामा निस्कियौँ । १८ जनाको हाम्रो टोली दुई गाडीमा बराबर बाँडियौँ ।

५ बजे गाडी शुभमबाट भोजपुरतर्फ लाग्यो । गाडीअघि बढ्दै गयो । उज्यालो पनि हुँदै गयो । यात्रासँगै गाडीभित्र गीत चल्न थाल्यो । भोजपुरमा ओर्लिएर खाना खायौँ ।

मध्यपहाडी लोकमार्ग बन्ने काम निरन्तर चलिरहेको रहेछ । खोटाङमा जहाँजहाँ अप्ठ्यारो छ, त्यहाँत्यहाँ बाटो बनेको रहेनछ । तीन घन्टाको यात्रा पार गरेर चखिया पुगियो ।

चखिया पुग्दा बिहानको दृश्य मनमोहक देखियो । भर्खरै उदाएको घामले चखेवा डाँडाको सुन्दरतामा अझ शृंगार थपेको थियो । सबै गाडीबाट ओर्लिएर फोटो खिच्न थाले ।

होटलमा चिया खायौँ । नरेश काङमाङ पुसै त्यही होटलमा बस्नुभएको रै'छ परिवार नै, फुपूसँग परिचय गराइदिनुभयो । शुभमका लागि तीन थान तेप्लायु कविता संग्रह दिनुभो । चिया, बिस्कुट खाइसकेपछि हाम्रो यात्रा पुनः अगाडि बढ्यो ।

भोजपुर पहिलोपटक जाँदै गरेका साथीहरूलाई म ठाउँको नाम र गाउँको नाम बताउँथेँ । पाविहाङ कोप्पा दाजैले च्याङ्वेनी चोक मास्तिर कोसेली घरमा भनिदिएका थिए ।

हाम्रो गाडी बजारतिर हुइँकियो, पछिल्लो गाडीले पछ्यायो । च्याङ्वेनी चोक पुगेर कोप्पालाई फोन गरेँ । उहाँले ब्यानर ल्याइदिनुभो ।

होटलमा खाना पाक्न केही समय लाग्ने भयो । पहिलोपटक भोजपुर पुग्ने साथीहरूलाई जयन्तीले बजारतिर घुमाउन लगिन् । म भने कोप्पा र बाबुराम दाजै गफ गर्दै बसेँ ।

हामीले ब्यानर गाडीमा राख्यौँ ।

घरी लेक चढिन्थ्यो, घरी बेसी झरिन्थ्यो, लेक पुग्दा पालुवा फेर्दै गरेको कटुसका रुखहरूमा कोमल पातहरूका सुन्दर दृश्य देखिन्थ्यो, बेसी पुग्दा सालका पातहरू त्यस्तै देखिन्थे । तर, बेसी झर्दा बहुत गर्मी हुन्थ्यो । लेगुवाघाट पुग्दा त हामीलाई गर्मीले उकुसमुकुस पार्‍यो । गाडीका सबै झ्याल खोल्दा पनि तातो हावा आउने, हामी लेकमा बस्नेलाई त बेँसीले हुरुक्क पारिजान्छ । तर, अरुण नदीको आसपासका खेतमा फल्दै गरेका मकै, हरियो हुँदै गरेका साउने धानको दृश्यले भने केही शीतलता दियो ।

लेगुवाघाटबाट बिस्तारै उकालो लागियो । जति माथि पुग्यो, त्यति शीतल हुँदै गयो । धनकुटाको पाख्रिबास पुगियो । कृत्रिम ताल र चियाबारी डुलियो । फोटो खिच्न खिचाउन छुट्ने कुरै भएन । चियाबारीमा अलमलिने साथीहरूलाई मैले भनेँ- इलाम बाँकी नै छ है, मेमोरी भरिएला नि फेरि ।

चियाबारीबाट निस्केर पुनः यात्रा अघि बढ्यो । धनकुटा जिल्ला तरकारी र फलफूल राम्रो उत्पादन गर्ने जिल्लामा पर्छ । सडकको छेउछेउ आँखाले भ्याइन्जेलसम्म साह्रै सुन्दर हरियो आलुबारी देखिन्थ्यो । सिधुवा बजार, नुनथला, चित्रे पार गर्दै हामी तेह्रथुमको लालीगुराँस नगरपालिका वसन्तपुर पुग्यौँ । वसन्तपुर पुग्दा ३ बजेको थियो । तीनजुरे जाने आन्तरिक पर्यटकहरूले वसन्तपुरमा बास पाउन निकै गार्‍हो थियो । समय उब्रिएकाले हामी गुराँसको राजधानी तीनजुरेतिर हुइँकियौँ ।

तीनजुरे पुगेर फर्किंदै गर्दा बाटोभरि धेरै गाडी,बाइकहरू भेटिए ।

स्कुलले विद्यार्थीहरूलाई भ्रमणमा धेरै ल्याउँदो रहेछ ।

जतिजति माथि चढ्दै गयो, उति नै फरकफरक प्रजातिका बोटबिरुवा देखिए । ठूलाठूला खस्रुका बोट, रुखभरि झ्याउ ! अलिक माथि पुगेपछि गुराँसहरू देखिए ।

तर, फोहोर व्यवस्थापन भने फिटिक्कै थिएन । जताततै चाउचाउ, बिस्कुटका खोल छरिएका थिए । ओहो ! यति सुन्दर ठाउँलाई मान्छेहरू आएर कुरूप बनाइरहेका छन् । त्यही जंगलको बाटो भएर अरुण तेस्रो जलविद्युत् आयोजनाको प्रसारण लाइन ल्याएको रहेछ ।

गाडी निकै माथि पुगेर रोकियो, हामी उकालो सिँढी चढ्यौँ । हावा निकै चलिरहेको थियो, डाँडामा पुगेर झर्ने मान्छेहरूको लर्को पनि ठूलै थियो । हामी पनि बिस्तारै डाँडामा पुग्यौँ । ओहो ! डाडाबाट हेर्दा जताततै गुराँसको जंगल कस्तो मनमोहन सुन्दर देखिएको ? यो सुन्दर दृश्यको शब्दमा वर्णन कसरी गर्ने ?

हरेक डाँडामा मन्दिर बनाउने कसको दिमाग होला ? त्यो डाँडामा पनि सानो पाथीभरा भनेर एउटा मन्दिर बनाएको रहेछ । हाम्रो टोली भने कोही मन्दिर छिरेन । कसैले फूल पनि किनेको थिएन । डाँडामा सबैले फोटो खिचियो । धेरै दृश्यचाहिँ आँखाकै लेन्समा कैद गरेर झरियो ।

साँझमा वसन्तपुर आइपुगियो । गाडीबाट सबैले झोला कोठामा राखेर आ-आफ्नो कोठामा बाँडियौँ ।

बेलुका फेरि बजार डुल्दै जाँदा गुराँसको प्रतिमा भएको ठाउँमा पुगियो । कृत्रिम गुराँससँगै एउटा राम्रो सुनाखरी फुलेको थियो । सुनाखरी प्राकृतिक हो होइन भनेर पक्का गर्न धेरैले सुनाखरी छोयौँ । बजारमा स्याउ र केरा किनेर हामी होटल फर्कियौँ ।

होटलमा आएर खाना खान बस्दा केही खान सकिएन । सित्तिनामको पिरोले भात खान नसकेपछि केरा र स्याउ खाएर म सुतेँ ।

दोस्रो दिन

बिहान उठेर झ्यालको पर्दा सारेँ । पूर्वबाट उदाउँदै गरेको सूर्य सुन्दर देखियो । मोबाइल झिकेर एउटा फोटो खिचेँ, फेसबुकमा पोस्ट गरेँ । सबै साथीहरू उठ्दै झोला गाडीमा लगेर राख्न थाल्यौँ ।

मध्यपहाडी लोकमार्ग बन्ने क्रममा छ । भर्खरै मात्र कालोपत्रे गरेको वसन्तपुरदेखि लसुनेसम्म चिल्लो सफा रोड गाउँको बीचबाट तेर्सिएको छ, साह्रै सुन्दर देखिन्छ ।

त्यसपछि मयलुङ बजार पुगियो, जसलाई अचेल म्याङ्लुङ भन्छ्न् । त्यहाँ बिरालोको ठूलो मूर्ति रै'छ, फोटो नखिच्ने कुरै भएन । हामी बजारैबजार म्याङ्लुङ मन्दिर पुग्यौँ । त्यो ठाउँ म्याङ्लुङ किन भयो भन्ने एउटा किंवदन्ती रहेछ ।

म्याङ भनेको लिम्बू भाषामा बिरालो रहेछ । किंवदन्तीअनुसार पहाडतिरका मान्छेहरूको तराई झर्ने बाटो रहेछ त्यो ठाउँ । मधेसबाट नुनको भारी लिएर निस्किँदै गरेका ढाक्रेहरू त्यो ठाउँमा बास बसेछन्, भात पकाउन दाउरा खोज्ने क्रममा एउटा दाउरा भाँच्दा बिरालोको आवाज आएछ र त्यो दाउराबाट रगत पनि बगेछ । त्यसपछि त्यो दाउरालाई सुरक्षित ठाउँमा राखेर पूजा गर्न थालिएछ । अहिलेचाहिँ त्यो दाउरालाई वरको फेदमा राखेर एउटा मन्दिर निर्माण गरिएको रहेछ ।

बरको रुखवरिपरि पर्खाल लगाएको रहेछ । वरको फेदलाई भने मन्दिरले छोपेको छ । मन्दिरभित्र घन्टी र रातो रङको थुप्रो थियो । ढोकाबाट भित्र चियाएर नपसी हिँड्यौँ ।

खाजाको सट्टा मैले केरा र स्याउ खाएँ । हामी हलिमेला बजार, घोरुङा खोला, फेदाप गापा, कोया खोला पार गर्दै आठराई गाउँपालिका पुग्यौँ ।

आठराई गाउँपालिकामा मध्यपहाडी लोकमार्गलाई पालम गाउँदा लिम्बूहरूले घुमाउने स्वरजत्तिकै घुमाएको रै'छ । दुई घन्टा एउटै गाउँपालिका घुमेर बल्लबल्ल संक्रान्ती बजार झरियो । खानाका लागि फिदिममा खाना अर्डर गरियो ।

त्यस्तैमा लिम्बूवान्‌को प्रख्यात नदी तमोर तरियो । तमोरको पुल तर्नेबित्तिकै एउटा बोर्ड देखियो- ‘फिदिम नपामा हार्दिक स्वागत छ ।’ अलिक पर अर्को बोर्डमा लेखिएको थियो- ‘फेदेन नपामा स्वागत छ ।’ त्यो बोर्ड नयाँ थियो । तर, त्यो शब्द नयाँ थिएन । अतिक्रमणका विरुद्ध, आफ्नो अस्तित्व दाबीका लागि उभिएको थियो नयाँ बोर्ड । फेदेन र फिदिमको बहस फेसबुकमा धेरै पढेको थिएँ ।

होटलमा ओर्लिएर खाना खायौँ । त्यसपछि जोरसाल फर्केर मेची राजमार्गको बाटो भएर ताप्लेजुङ लाग्यौँ । मध्यपहाडी लोकमार्ग चैँ पान्थरको चिवा भञ्ज्याङ पुगेर अन्त्य हुन्छ । फिदिममा निकै गर्मी रै'छ मेरो कल्पनाको फिदिम त्यस्तो गर्मी थिएन । दिक्तेलजस्तै सम्झेको थिएँ मैले ।

फिदिमलाई छोड्दै हामी हेवाखोला झर्‍यौँ । मेची राजमार्ग ग्रामीण लिम्बू गाउँ चहार्दै घरि उकालो घरि ओरालो गर्दै अगाडि बढिरहन्छ । काबेली बजारमा एकैछिन बिसायौँ । काबेली खोलाको पुल तरेर हामी अगाडि बढ्यौँ । सेसम पार गरेपछि फेरि खोक्से खोला तरियो त्यसपछि हामी ताप्लेजुङ जिल्लाको सदरमुकाम फुङलिङ बजार पुग्यौँ । ४ बजिसकेको थियो । आज जसरी पनि ठूलो फेदी पुग्नुपर्छ, नत्र भोलि उकालो हिँड्न गार्‍हो हुन्छ भन्ने कुरा भो । हाम्रो गाडी सुकेटारसम्म मात्र गयो, त्यहाँबाट उता फोरह्विल गाडी मात्र जान सक्छ भन्ने सुनेर हाम्रा चालकहरू गाडी लैजान डराए ।

गाडीबाट सबै सामान झिकेर झोलाझोलामा बोकियो, लेक लाग्दा रेडबुल राम्रो हुन्छ भन्ने कुरा मुस्ताङ यात्रामै सिकेको थिएँ । सबैले आ-आफ्नो झोलामा रेडबुल बोकियो । हामी २० जनाका लागि दुईवटा गाडी आए । त्यहाँको होटल सञ्चालकको माथि ठूलो फेदीमा पनि होटल रहेछ । उहाँले हामी आउँदै गरेको कुरा जानकारी गराउनुभो । १०/१० जना गाडीमा चढ्यौँ । अन्तिम सिटमा परियो । गाडी गुड्दैछ कि उड्दैछ भन्ने कन्फ्युजनमा परेँ । बाहिर पूरै अँध्यारो छ । गाडीको लाइटको उज्यालोमा बाटो हेर्दा खाल्डैखाल्डो देखिन्छ । उचाल्दै पछार्दै ७ बजे काफ्ले पाटी पुर्‍यायो गाडीले ।

एक जना गाइड हामीलाई कुरेर बसेको रहेछ, होटलसम्म पुर्‍याउने जिम्मा थियो तिनको । आकाश गर्जिन थाल्यो, बिजुली चम्किन थाल्यो, हावा पनि चल्न थाल्यो । छाता सबैले बोकिएको थिएन, बोकेको भए पनि काम थिएन । सबैलाई प्लास्टिक किनियो, सामान किन्दा उकालो चढ्ने लौरो सित्तैँमा पाइदो रै'छ ।

तर, भोलिपल्ट इमानदारीसाथ फिर्ता ल्याइदिनुपर्ने रहेछ । प्लास्टिक झोलामा बोकेर लट्ठी टेक्दै उकालो लागियो । अँध्यारो छ, सबैले आ-आफ्नो मोबाइलको लाइट बालेको छ । बाटो सिँढीसँगै फराकिलो बनाइदिएको रहेछ । यात्रीहरूलाई हिँड्न सहज होस् भनेर होला । अलिक माथि पुगेपछि बिजुली चम्किँदै ठूलोठूलो आवाजमा आकाश गर्जियो । बाटोछेउको बिजुलीको तार झिलिली बल्यो, ज्यानको माया सबैलाई हुन्छ, सबै उकालोमा दौडियौँ । हामीजस्तै अन्य यात्रीहरू पनि दौडिए । दौडिँदा भएभरको सास एकैपटक निस्किन खोज्थ्यो, श्वास प्रश्वास नै बन्द होला झैँ भो । पानी पर्न सुरु भो । सबैले झोलाबाट प्लास्टिक झिक्यौँ । हाम्रो गाइडले प्लास्टिक ओढ्न सिकाए । एक मिटरको प्लास्टिकभित्र पूरै जिउ छिराएर टाउकोमा बाँध्नुपर्ने रै'छ । यसो गर्दा हावा भित्र छिर्न नपाउँदो रै'छ । जाडो पनि कम हुने, शरीर पनि नभिज्ने ।

उकालोमा गीत गाउँदै हल्ला गर्दै चढिरह्यौँ, तल हेर्दा बत्ती बलेको गाउँ देखिन्थ्यो । निकै माथि पुगेपछि गुराँसको जंगल सुरु भएछ । भुइँभरि गुराँस देखेर मोबाइलको लाइट लाएर हेरेँ । ओहो ! कस्तो राम्रो गुराँस फुलेको । गुराँसको जंगलैजंगल हिँडेर हामी ९ बजे ठूलो फेदी पुग्यौँ । होटल दार्जिलिङमा हामीलाई गाइडले पुर्‍यायो । खाना पाकिसकेको रहेछ । खाना खाएर सबै कोठामा गयौँ । राति धारावरिपरिसमेत गुराँस फुलेको देखियो । अँध्यारोमै यति राम्रो छ, उज्यालोमा हेर्दा झन् कस्तो होला ?

उकालो हिँडाइको थकानले होला, भुसुक्क निदाइएछ ।

तेस्रो दिन

रातको २ बजे । बाहिर बाटोमा हिँड्ने यात्रीहरूको आवाजले ब्युँझिएछु ।

हाम्रो टोली ३ बजे उठ्ने कुरा थियो । अब १ घन्टा कुर्नुपर्ने भयो । ओछ्यानमा यसै पल्टिरहेँ । ३ बजेपछि अर्को कोठामा अलार्म बज्यो, अनि सबै साथीहरू उठ्न थाले । थर्मसमा तातोपानी भर्‍यौँ । २४ घन्टै त्यहाँको पसल खुल्ला हुँदोरहेछ । आफूलाई चाहिने फलफूल अन्य सामान आफैँ उठाउन पाइने, पसले नचाहिने । फर्किंदा पैसा तिर्न मिल्ने ।

मैले पसलेलाई सोधेँ- सबैले पैसा तिर्छन् त ?

तिरे/तिरेनन् भन्ने त पाथीभरा माताले ... भन्यो । पाथीभराले केही नगरे पनि मान्छेमा इमानदारी हुनुपर्छ । धर्म कमाउन भनेर तीर्थस्थल हिँडेको मान्छेले पक्कै त्यस्तो बदमासी काम गर्दैन ।

हामी सबै उकालो चढ्न थाल्यौँ । हामीजस्तै अन्य यात्रीहरू पनि चढिरहेको थियो । अँध्यारो थियो, मोबाइलको लाइट बालेर खुरुखुरु उकालो चढिरहेका थियौँ । म त छेउछेउको जंगलको पनि वास्ता नगरी हिँडिरहेको रै'छु एकोहोरो ।

जून टहटह लागिरहेको थियो, जूनको उज्यालोमा जंगलको बेग्लै सौन्दर्य देखिन्थ्यो । मोबाइलमा जून र रुखको फोटो पनि खिचेँ । बाटोभरि ढुङ्गा बिछ्याइएको थियो । उकालो हिँड्न गार्‍हो भइरहेको थियो, धेरै यात्रीहरूलाई । हाम्रा साथीहरू पनि निकै पछि थिए । हामीले अगाडिअगाडि हिँड्दै गरेका बाउ-छोरीलाई भेट्यौँ । उनीहरू दार्जिलिङबाट आएका रहेछन् । छोरी ७, ८ वर्षको जस्तो देखिन्थ्यो । छोरीले बाउलाई पानी मागी । उकालोमा बाउले कहाँबाट पानी खुवाओस् ? बाउ रित्तै थियो । झोला पनि थिएन । हाम्रो झोलामा पानी थियो, हामीले ती बच्चीलाई पानी दियौँ ।

अनि हामी अगाडि लाग्यौँ । सबै साथीहरू पछि होलान् भन्ठानेको त ३/४ जना अगाडि नै पो गइसकेका रै'छन् । अँध्यारोले अगाडि गएको पत्तै भएन । अलिअलि उज्यालो हुँदै गयो । वारिपारिका डाँडाहरू अलिअलि देखिन थाले । भोक पनि लाग्न थाल्यो ।

झोलामा भएको खाजा खायौँ । रेडबुल खायौँ, तातोपानी मिसाएर । ‘धेरै थाक्नुभो होला, अब उकालो सकियो’ भनेर लेखेको देखियो, साह्रै खुसी लाग्यो ।

तेस्रो बाटो सुरु भयो । तेस्रो बाटोमा पूरै छाना हालेर मन्दिर छेउसम्म पुर्‍याएको रहेछ । ३/४ मिनेटको हिँडाइपछि उकालो सुरु भयो । घन्टी लाइन लाएर झुन्ड्याएको रहेछ । घन्टी बजाउँदैबजाउँदै हिँड्दै थिएँ । हात त पूरै चिसो भएछ । त्यसपछि ज्याकेटको गोजीमा हात लाएँ । लट्ठीलाई काखीमा च्यापेँ । पाथीभरा (मुक्कुम्लुङ) को शिरमा पुगियो । परपर अलिअलि उज्यालोमा सेतो हिमाल देखिन्थ्यो । मुक्कुमलुङको ठ्याक्कै अगाडि एउटा अजंगको पहाड देखिन्थ्यो । त्यसको पछाडि फक्तालुङ (कन्चनजंगा) हिमाल उभिरहेको थियो । घाम उदाएकै थिएन, त्यसैले हिमालहरू त्यति स्पष्टसँग देखिएन ।

एक फन्को मन्दिर घुमियो । जताततै दर्शनार्थीले चढाएका सिक्का र नोट छरिएका थिए । मन्दिरदेखि अलिक पर प्लास्टिक कागज जलाइरहेको थियो । अलिक माथि लिम्बूहरूको बेग्लै पूजा गर्ने ठाउँ रहेछ । त्यहाँ श्रीजंगाको प्रतिमा पनि बनाइएको रहेछ । बिस्तारै हिमालमा घामको किरण पर्न थाल्यो । चाँदीको हिमाल सुनको भयो केही छिनलाई । हामी फोटो खिच्दै पछि आउने साथीहरूलाई पर्खिन थाल्यौँ । चिसोले पूरै हात कठ्याङ्ग्रिएको थियो । पञ्जा खुब सम्झेँ । त्यति धेरै चिसो हुन्छ भन्ने थाहा भएको भए ज्याकेट पनि दुइटा बोक्थेँ । टोपी पनि बोकेको थिएन । सलले टाउको बेरेर चिसो छेकेँ । अरु साथीहरूको पनि हालत त्यस्तै थियो । सबै साथीहरू आएपछि फक्तालुङलाई ब्याकग्राउन्ड बनाएर सामूहिक फोटो खिचियो । विष्णु भाउजू र बाबुराम दाइले चैँ पूजा गर्नुभएछ । अरुले चाहिँ मन्दिर, त्रिशूल, घन्टीहरू हेरे, बजाए । पाथीभरामा बलि पनि दिइँदोरहेछ ।

पाथीभरामा बलि दिँदा दैवीशक्तिका कारण रगत आउँदैन भन्ने विश्वास रहेछ तर अत्यधिक चिसोका कारण रगत जमेर नबग्ने रहेछ । मान्छेहरू यसलाई दैवीशक्ति मान्दारहेछन् ।

चिसोमा धेरै बस्न गार्‍हो थियो । धेरै बस्ने काम पनि थिएन । फर्किंदै गर्दा गेट अलिक पर च्याब्रुङको प्रतिमा देखियो । प्रतिमावरिपरि बस्ने फलैँचाहरू थिए । त्यहाँ पनि फोटो खिच्न पुगियो । जाँदा अँध्यारो थियो बाटो । वरिपरिका दृश्य खासै देखिएन तर फर्किंदा भने ठूलाठूला पात भएको बुट्यानमा धेरै कोपिला देखिए । यो फूल कस्तो फुल्ला भन्ने उत्सुकता थियो । तर, थाहा नपाई नै फर्कनुपर्‍यो । जंगलभित्र सानासाना भुइँफूल फुलेको देखिन्थ्यो । हामीले छेउबाट फोटो खिच्यौँ । अलिक तल झरेपछि देखियो, माथिबाट देखिएका बुट्यान त गुराँस पो रहेछन् ।

सम्भवतः अहिलेसम्म मैले न देखेको गुराँस प्रजाति थियो त्यो । अर्को प्रजातिको गुराँस पनि थियो तर धेरै साना कोपिलाहरू थिए । त्यो चैँ फुलेको देख्न पाइएन, कोपिला मात्र हेरियो । बाटोभरि सेतो धागो तन्काएको फर्किंदा पो देखियो, धर्मको नाममा प्रकृतिमाथि मान्छेहरूले निरन्तर अपराध गरिरहेका छन् । पृथ्वीको आयु छोटिइरहेको छ । जति तल झर्‍यो, त्यति धेरै गुराँस फुलेको देखियो ।

उकालो चढ्नुभन्दा ओरालो झर्नु छिटो भयो । याङ्जेन र म गफ गर्दै झर्‍यौँ । उसले आफू डोल्पामा हुँदा यार्सागुम्बा टिप्न माथिमाथि लेक गएको कुरा सुनायो । हामी गफिँदै ठूलो फेदीको गेटमा आइपुग्यौँ । पछि आउने साथीहरूलाई पर्खियौँ । गेटको साइडमा पाथीभरा उत्पत्तिको कथालाई चित्रमा देखाइएको रहेछ । पाथीभराको किंवदन्ती सुनिसकेको हुनाले चित्र बुझ्न सजिलो भयो मलाई ।

होटलमा खाना खाइवरी पैसा तिरेर कुमारी र म अन्तिममा होटलबाट हिँड्यौँ । राति नदेखेका सुन्दर दृश्यहरू आँखामा लेन्समा कैद गर्दै ओरालो झरियो । एक ठाउँ पूरै सेतो तर पात एकदमै ठूलोठूलो भएको गुराँस फुलिरहेको देखेँ तर नजिक गएर फोटो खिच्न सकिएन । हिँड्दै जाँदा साथीहरू छोडिँदै गए ।

सबैभन्दा ढिलो हिँडेको म त सबैभन्दा अगाडि पो काप्लेपाटी झरेछु । मसँगै हिँडेको साथी त पछाडि नै छोडियो ।

बेलुका लगेको लट्ठी ल्याएर बुझाइयो । पाथीभराबाट झर्दै गाडी चढ्दै सबै यात्रीहरू हिँडिरहेका थिए । हाम्रा लागि गाडी तयार थियो । अघिल्लो बेलुका भुलेकै थिइनँ मैले । त्यसैले ज्यान सुरक्षित राख्न अगाडिको सिट ओगटेर म बसेँ ।

मैले फक्तालुङ अगाडि उभिएको पहाडको नाम सोधेँ चालकलाई । लेलेप भनिँदोरहेछ त्यो पहाडलाई । जंगलमा धेरै भालुहरू पाइने कुरा पनि चालकले सुनाए । निकै तल झरेपछि सुकेटार विमानस्थल देखियो । विमान नियमित चल्छ भनेर चालकलाई सोधेँ । चालकको भनाइअनुसार त्यहाँ निश्चित मान्छेको स्वार्थ पूरा गर्नका लागि विमानस्थल बनाउन प्राविधिकले छनोट गरेको फुङलिङ बजारमुनिको ठाउँ छोडेर सुकेटार सारेको रहेछ । र, मौसम प्रतिकूल हुने भएकाले २,३ महिनाबाहेक नियमित उडान भर्न नसक्दो रै'छ सुकेटारले । ताप्लेजुङबाट काठमाडौ जान २,३ दिन लाग्ने रहेछ । खर्च, समय सबै धेरै लाग्ने । यदि विमानस्थल फुङलिङमा बनेको भए नियमित उडान भर्न मौसम अनुकूल हुने रहेछ ।

तर, निश्चित अराजक मान्छेहरूका कारण धेरै सर्वसाधारण नागरिकले सास्ती बेहोरिरहनुपरेको छ । मैले मेरो घरछेउको विमानस्थलको हालत सम्झेँ । ११ बजेतिर हामी सुकेटार आइपुग्यौँ । अगाडि बस्ने हामी त ठीक थियौँ तर पछाडि बस्ने साथीहरू धुलोले सेतै भएर गाडीबाट निस्किए । किनकि गाडीको पछाडिको भाग खुल्ला थियो ।

काप्लेपाटी झरेर फोनबाट खाना अर्डर गरेका थियौँ । त्यसैले तयारी खाना सबैले खाइयो ।

अनि फेरि गाडीमा सबै झोला लोड गरेर फर्कियौँ ।

फर्किंदा हिलिहाङ राजाको दरबार घुम्ने सल्लाहबमोजिम गाडी रोकेर पस्न खोजेका थियौँ । तर, निर्माणाधीन भएकाले निर्माण टोलीले पस्न दिएनन् । ऐतिहासिक दरबार अवलोकन गर्ने मौका मिलेन ।

पाँच बजे फिदिम आइपुग्यौँ । पाँच बजे नै के बास बस्नु इलामसम्म जाऊँ भन्ने सल्लाह भयो । इलाम पुग्दा रातिको ८,९ बज्ने भएकाले होटल खोजेर बस्न असहज हुन्थ्यो । इलामका सबै साथीहरूलाई सम्झेँ । इलामको स्थायी बासिन्दार रोशनलाई फोन गरेर सबै कुरा सुनाएँ, उहाँ पनि धरान झर्नुभएको रै'छ, आमाको उपचारका लागि । तर, उहाँले होटल भनिदिनुभयो । होटलको समस्या पनि बताउनुभयो ।

हामी २० जना एउटै होटलमा नअट्ने भएकाले दुई ठाउँ बस्नुपर्ने भयो । फिदिममा खाजा खाएर हामी इलामतिर हुइँकियौँ । पहाडको नागबेली सडक पार गर्दै गाडी माथि डाँडामा निस्कियो । त्यहाँबाट पो फिदिम बजार त राम्रो देखिँदोरहेछ । पहाडी जिल्लाका प्राय: सदरमुकाम डाँडामा नै हुन्छन् । तर, सदरमुकाम फिदिम भने मज्जाले बसेको रहेछ । बिस्तारै अन्धकारले साम्राज्य जमाउन थाल्यो । हाम्रो गाडी राँके बजार, पुवा खोला, सिद्दीखोला पार गर्दै साढे ९ तिर इलाम बजार पुग्यो । रोशन सरले दिनुभएको होटलको नम्बरमा कल गरेर, होटल पुग्ने लोकेसन लियौँ । टुँडिखेल माथि रै'छ होटल हाइट । खाना खाएर हामी नौ जना तल अर्को होटलमा गयौँ सुत्न, बाँकी त्यही होटलमा अटियो ।

चौथो दिन

बिहान ६ बजे उठेछु । आ-आफ्नो झोला बोकेर काउन्टर निस्कियौँ । तातोपानी खायौँ । हिजो छोडेको होटलमा साथीहरू बटुल्न निस्कियौँ । सबै सामान गाडीमा राखेर चियाबारी डुल्दै, गोलचोक गएर खाजा खायौँ । त्यसपछि माई पोखरीतिर हुइँकियौँ ।

माई पोखरीको आकार अक्टोपसजस्तै फिँजिएको रहेछ । पोखरीको वरिपरि ग्राभेल गरेको सुन्दर बाटो पछ्याउँदै म जाँदै थिएँ ।

अर्किट हाउस बनाएर विभिन्न प्रजातिका सुनाखरी संकलन गरिएको रहेछ । त्यहाँबाट अर्को ठाउँ जाने लोकेसन देखाइएको थियो । हामी लोकेसन पछ्याउँदै पूरै पोखरी घुम्यौँ ।

विभिन्न जडीबुटी, झ्याउहरू संकलन गरेर सजाइएको रहेछ । पोखरीमा माछा पनि रहेछ । आँखाले देखेको सुन्दर दृश्यलाई स्क्रिनमा कैद गर्न कोसिस गर्थें म । पोखरी घुमेर देवकी र म गेटमा निस्कियौँ ।

टोली घुमिसकेर आएपछि हाम्रो यात्रा फेरि इलाम बजारहुँदै फिक्कलतिर लाग्यो । फिक्कलमा खाना खाएर कन्यामतिर लाग्यौँ । कन्यामको मौसम खराब भएकाले छिनछिनमै बादलले चियाबारी लुकाइदिन्थ्यो ।

त्यही पनि हामीले चियाबारीसँग धेरै खेल्यौँ । पहिलोपटक म आउँदा यस्तो मौसम खराब थिएन । तर पनि लिनुपर्नेजति मनोरञ्जन लियौँ । त्यसपछि हामी फिक्कल फर्किएर श्रीअन्तुतिर हुइँकियौँ ।

रोजिना भाउजू र पार्वतीले चिन्नुभएको एक जना होमस्टे व्यवसायी हुनुहुन्थ्यो श्रीअन्तुमा । उहाँले घर लगेर हामीलाई ग्रीन टी खुवाउनुभयो । अनि हामी बस्ने होमस्टेसम्म पुर्‍याइदिनुभयो ।

त्यो ठाउँको नाम कसरी श्रीअन्तु रह्यो भन्ने कुरा पनि उहाँले सुनाउनुभयो । अहिलेको श्रीअन्तु डाँडाभन्दा मुनि लोपोन्मुख लेप्चा जातिको बसोबास रहेछ । लेप्चा भाषामा अत्तो भनेको अग्लो डाँडा भन्ने अर्थ लाग्दोरहेछ । अत्तोको अपभ्रंश हुँदै अन्तु भएको रहेछ । डाँडैभरि सुन्दर होमस्टे । बेलुका भएपछि डीजे बजाएर त्यहाँ आउने सबै पर्यटकहरू नाच्दा रहेछन् । नाच्ने ठाउँ हरेक होम स्टेमा बनाइएको रहेछ । त्यहीअनुसार लाइटको पनि व्यवस्था गरिएको रहेछ । चार दिनदेखि गाडीमा कोचिएर बसेको हाम्रो टोलीको खुट्टाको कसरत श्रीअन्तुमा भयो । वरिपरिका सबै होमस्टेमा खुट्टाको कसरत १०,११ बजेसम्म चल्दोरहेछ । खाना खाएर हामी केटीजति सबै तलको होम स्टेमा झर्‍यौँ । केटाहरूको टोली माथि नै बास बस्यो ।

पाचौँ दिन

बिहान उठेर बाहिर निस्कँदा हुस्सु लागिरहेको थियो । आ-आफ्नो झोला बोकेर माथि सुत्ने टोली पनि तल आइपुग्यो ।

सबैले चिया खायौँ । घाम झुल्किएको हेर्नका लागि प्रख्यात श्रीअन्तु । तर, हामीले भने हेर्न पाएनौँ । वैशाख महिना घाम हेर्नका लागि उपयुक्त मौसम होइन रहेछ । घाम हेर्न असोज, कात्तिक, मंसिर उपयुक्त रहेछ । हामी श्रीअन्तु पोखरी गयौँ । त्यहाँ अघिल्लो दिनको सर हामीलाई घुमाउन आए । पोखरीमा सानासाना डुङ्गा थिए, एकछिन पोखरीमा डुलेर हामी त्यहाँबाट झापातिर लाग्यौँ ।

चारआलीभन्दा अलिक माथि गाडी बिग्रियो । चालक र सहचालकले नजिकैको ग्यारेजबाट केही सामान लिएर सामान्य ओरालो गुड्ने बनाए । त्यसपछि झापा झरेर गाडीलाई पूर्ण मर्मत गरियो । रोजिना भाउजूको दाइले हाम्रो टोलीलाई खाना खुवाउने भनेर होटलमा अर्डर गरिसक्नुभएछ । हामी होटल पुग्यौँ ।

खाना खाने, भेटघाट गर्ने काम सकिएपछि हामी पूव-पश्चिम राजमार्गबाट हुर्किंदै दमकतिर लाग्यौँ । किराँत राई विद्यार्थी संघले निकालेको भित्तेपात्रो दमकबाट ल्याउनु थियो । सुसन दाजै, मिलन भाइहरूले पात्रो ल्याइदिनुभयो दमकमा । केही छिन बिसाइयो । दाजुभाइसँग गफ गरियो । त्यसपछि पुनः यात्रा अगाडि बढ्यो । लक्ष्मीमार्ग आएर तिप्पालाई भेट्यौँ । त्यसपछि बेतना सिमसार छिरेर त्यहाँका जीवजन्तु, बोटबिरुवा हेर्‍यौँ । श्रीअन्तुमा डुङ्गा नचढ्ने टोली बेतनामा डुङ्गा चढेर रमाइलो गर्‍यौँ । बेलबारीमा सीमा दिदीलाई पछिल्लो गाडीका साथीहरूले भेटे । अघिल्लो गाडीका सँग भेट भएन । इटहरीमा आफन्त साथीहरू भेट्ने, बास बस्ने सल्लाहअनुसार बसियो ।

छैटौँ दिन

बिहान ६ बजे उठेर झोलामा कपडा हालेँ । कुमारीलाई उठाएँ । कुमारीको साथीकोमा बसेका थियौँ ।

चोक निस्किएर हामी सिधै बराहक्षेत्रतिर हुइँकियौँ । पूर्वको निकै प्रख्यात धार्मिकस्थल हो बराहक्षेत्र, जहाँ सुँगुरका प्रतिमाहरू देख्न पाइन्छ । सुँगुरको प्रतिमाको पूजा पनि गरिँदो रहेछ । हिन्दु धर्मका देवता विष्णुले सुँगुरको रूप धारण गरेर त्यहाँ बसेको किंवदन्ती रहेछ ।

मन्दिर अलिक पर एउटा झोलुङ्गे पुल रहेछ । हामी हिँड्दै पुलसम्म पुग्यौँ । फर्केर फेरि सप्तकोसी झर्‍यौँ । कोसीमा पूजा गर्ने नुहाउनेहरूको भिड थियो । हामी बालुवा र पानीसँग केही छिन खेल्यौँ । फोटो खिच्यौँ ।

नदीबाट फर्किंदै गर्दा मन्दिरनजिक एउटा ढुङ्गा रहेछ, जसलाई उचाल्न जोकोहीले नसक्ने रहेछन् । जसले उचाल्न सक्यो, त्यसले सोचेको सबै पूरा हुन्छ भन्ने विश्वास रहेछ ।

ढुङ्गाछेउमा एउटा मान्छे बस्दो रहेछ । पैसा नचढाई ढुङ्गा छुनेसँग त्यो मान्छे रिसाउँदो रहेछ । मैले उचाल्न सकिनँ, त्यो ढुङ्गा भनिने वस्तु, त्यो उचाल्ने पनि आइडिया हुनुपर्दो रहेछ । तर, त्यो ढुङ्गा हैन भन्ने लाग्यो मलाई । बाबुराम दाजैलाई भनेँ । दाजैले यहाँ धातु पनि छजस्तो छ भन्नुभो ।

दाजैले भने उचाल्नुभयो । मन्दिरपरिसरबाट बाहिर निस्केर हामीले खाजा खायौँ । त्यसपछि पुनः गाडी चढेर चताराको पुल तरेर उदयपुरको बेलका नगरपालिकाहुँदै बसाहा, बेलटार पार गरेर गाईघाट आइपुगियो । गाईघाट बजार घुम्न रहर गर्नेहरू केही छिन बजार घुमेर पुनः यात्रालाई अगाडि बढाइयो ।

बरुवा खोलाको पुल तरेपछि जंगल भेटिन्छ । उक्त जंगलभरि थाकल देख्यौँ । हाम्रो गाडीको चालकले पनि गाडी रोकेर थाकल टिपेर ल्याएर हामीलाई दिनुभयो ।

सबैले चाख्यौँ । मीठो हुँदो रहेछ । हाम्रो गाडी अगाडि बढ्यो । पछिल्लो गाडी पनि आयो । रानीबास निस्किएपछि रौता पोखरी जाने बाटो भेटिन्छ ।

'पोखरी घुमेर जानुस्' भनेर पोखरी पुग्ने लोकेसन जीवन आरोहीले सुझाएका थिए । तर, जाने नजाने सल्लाह गर्न थाल्यौँ । जानेको संख्या बढी भएपछि भने हामी सबै फोक्सिङटारतिरै लाग्यौँ । फोक्सिङटारमा खाना खाइयो । खानापछि यात्रालाई पुनः अगाडि बढाइयो । सुनकोसीको छेउछेउ सगरमाथा लोकमार्ग निस्किएको छ । त्यही बाटो पछ्याउँदै हामी महुरे निस्कियौँ । महुरेमा आइपुगेपछि मध्यपहाडी लोकमार्ग भेटिन्छ । अनि सोही मार्ग भएर ४ बजे शुभम आइपुगेपछि हाम्रो यात्रा समापन भयो ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, साउन १४, २०७९ ०७:३७