बुटवलमा एमाले हार्नुको कारण प्रदेश राजधानी सार्नु मात्र कि शंकर–विष्णु टकराव पनि ?

बुटवलमा एमाले हार्नुको कारण प्रदेश राजधानी सार्नु मात्र कि शंकर–विष्णु टकराव पनि ?

A+ A A-

‘प्रदेश राजधानी बुटवलबाट दाङ सरेको विषयलाई कांग्रेसले जोडतोडले उठाइरहेको छ,’ बुटवल उपमहानगर मेयरका एमाले उम्मेदवार बाबुराम भट्टराईले चुनावअघि शिलापत्रसित भनेका थिए, ‘राजधानी सरेकै कारण कांग्रेसले एमालेलाई हराउने नसोचे हुन्छ ।’

चुनावी नतिजा आउँदा कांग्रेसले बुटवल मात्र होइन, रुपन्देहीका प्रमुख नगरहरू पनि जितेर एमालेको परम्परागत गढ भत्काइदिएको छ । अघिल्लो निर्वाचनमा रुपन्देहीका १६ मध्ये सात पालिका जितेको एमाले तीन पालिका प्रमुखमा खुम्चिएको छ ।

नमीठो पराजय ब्यहोरेको एमाले आन्तरिक समीक्षामा जुटेको छ । ११ जेठमा एमाले रुपन्देहीको पदाधिकारी बैठक बसेर चुनावी हारको कारण पहिल्याउन नगर कमिटीहरूलाई निर्देशन दिइसकेको छ । ‘रुपन्देहीमा अपेक्षा नगरिएको चुनावी परिणाम आयो । कति आन्तरिक कारण होलान्, कति बाहिरी,’ जिल्ला अध्यक्ष तेजेन्द्र केसीले भने, ‘केलाएर समीक्षा गर्न बाँकी नै छ । त्यसका लागि नगर कमिटीहरूलाई यथार्थ रिपोर्ट पेस गर्न भनेका छौँ ।’

बुटवल उपमहानगरमा एमाले सांगठनिक रूपमै बलियो मानिन्छ । झण्डै ७ हजार संगठित कार्यकर्ता छन् । एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलको निर्वाचन क्षेत्रसमेत रहेको नगरमा अप्रत्याशित हार ब्यहोर्नुको कारण गहिरोसँग पत्ता लगाएर पुरानै स्थितिमा फर्काइने अध्यक्ष केसी बताउँछन् ।

बुटवल उपमहानगरमा एमालेबाट निवर्तमान मेयर शिव सुवेदी, प्रदेश कमिटी सदस्य गोपाल राना र बाबुराम भट्टराई आकांक्षी थिए । पार्टी वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेल सुवेदीलाई दोहोर्‍याउने पक्षमा थिए । अर्का उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल रानाको पक्षमा थिए । सुवेदी र रानाको तानातानमा महासचिव शंकर पोखरेल हाबी भइदिँदा एकाएक भट्टराई उम्मेदवार बनेको एमाले वृत्तमा चर्चा छ । भट्टराईलाई उम्मेदवारी दिलाउन राष्ट्रियसभा सदस्य रहेका दाइ गोपाल भट्टराईको दौडधुप उत्तिकै थियो । औषधि व्यवसायी पृष्ठभूमिका भट्टराई राजनीतिक रूपमा धेरै परिचित नरहेकाले पनि आम मतदातामाझ चिनाउन गाह्रो भएको एमालेका केही नेताहरू टिप्पणी गर्छन् ।

त्यस्तै, बुटवलभन्दा ज्यादा मत खसेको तिलोत्तमा नगरपालिकामा निवर्तमान मेयर वासुदेव घिमिरे, एमाले जिल्ला सचिव यज्ञ गैरे र मोहन चापागाईं उम्मेदवारको दौडमा थिए । अघिल्लो पटक पाइसकेको टिकट अन्तिम समयमा खोसिएको सहानुभूतिसहित चापागाईंले टिकट पाए । उनले सुरुदेखि अन्तिमसम्मै कांग्रेसका उम्मेदवारलाई कडा टक्कर दिए पनि जित हासिल गर्न सकेनन् । एमालेका प्रभाव रहेका मात्र होइन, उनले आफ्नै र सचिव गैरेको वडाबाट पनि अपेक्षित मत प्राप्त नगरेपछि जित निकाल्न सकेनन् ।

ठूला पालिकामा मेयरको हार, उपमेयरको जित

रुपन्देहीका ४० हजारभन्दा धेरै मतदाता रहेका चार नगरपालिकाको हारले एमालेसँग शहरी मतदाता असन्तुष्ट रहेको संकेत गरेको छ । त्यसलाई लुम्बिनी प्रदेशको स्थायी राजधानी दाङ देउखुरीमा सार्ने एमाले नेतृत्वको प्रदेश सरकारको निर्णयप्रतिको असन्तुष्टिका रूपमा व्याख्या गरिएको छ । शंकर पोखरेल नेतृत्वको सरकारले तत्कालीन नेकपाका अध्यक्षद्वय केपी ओली र पुष्पकमल दाहाल प्रचण्डको सहमति लिएर प्रदेशसभाको दुईतिहाइ बहुमतबाट लुम्बिनीको स्थायी राजधानी दाङ देउखुरीमा सार्ने निर्णय गराएको थियो ।

हुन पनि, एमालेले अघिल्लोपटक जितेका ९० हजार ६५ मतदाता रहेको बुटवल उपमहानगर, ८५ हजार ७ सय ४७ मतदाता रहेको तिलोत्तमा, ५१ हजार २२ मतदाता रहेको सैनामैना र ४४ हजार ६ सय ५२ मतदाता रहेको सिद्धार्थनगर यसपटक गुमाएको छ । अर्को संयोग, यी सबै पालिकामा उपप्रमुख भने एमालेले जितेको छ । ठूला पालिकामध्ये ४८ हजार २ सय ९१ मतदाता रहेको देवदह मात्र एमालेले जितेको नगरपालिका हो । विगतमा एउटा वडा जित्नसमेत मुस्किल रहेको लुम्बिनी सांस्कृतिक नगरपालिकामा मेयर जित्न नसके पनि एमालेले उपमेयर कल्पना हरिजनसहित बहुमत वडाध्यक्ष जितेको छ । त्यस्तै, गैडहवा गाउँपालिकामा अध्यक्ष उपाध्यक्षसहित बहुमत वडा जितेको छ । यी दुई पालिका एमाले नेता एवं राष्ट्रियसभा दलका नेता खिमलाल भट्टराईको क्षेत्रमा पर्छ ।

बुटवलमा गठबन्धनका तर्फबाट कांग्रेसका खेलराज पाण्डेय ३० हजार २ सय ४९ मत ल्याएर विजयी हुँदा एमालेका बाबुराम भट्टराई झण्डै ८ हजार मतले पछि परे । उनले २२ हजार ७ सय १८ मत ल्याएका छन् । उपमेयरमा भने एमालेकी सावित्रादेवी अर्यालले गठबन्धनतर्फबाट नेकपा एसका उम्मेदवार चीनबहादुर गुरुङलाई झण्डै त्यत्ति नै मतको अन्तरले पराजित गरिन् । अर्यालले २५ हजार ६१ मत ल्याउँदा गुरुङ १७ हजार २३ मतमा खुम्चिए ।

रुपन्देहीको अर्को नगर तिलोत्तमामा कांग्रेसका रामकृष्ण खाँण एमालेका उम्मेदवारलाई ७ सय ६५ को मतान्तरले हराए । खाँणले २४ हजार ३ सय ९६ मत ल्याएर विजयी हुँदा उनका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी एमालेका मोहन चापागाईंले २३ हजार ६ सय ३१ मत प्राप्त गरेका छन् । उपमेयरमा भने यहाँ पनि एमाले उम्मेदवार फराकिलो मतान्तरले विजयी भएका छन् । एमालेकी जगेश्वरदेवी चौधरी २३ हजार ८६ मतले तिलोत्तमाको उपमेयरमा दोहारिँदा माओवादी केन्द्रका हेमलाल पाण्डेले ११ हजार ५ सय ४६ मत ल्याएका छन् ।

अघिल्लो पटक जितेको सैनामैनामा पनि एमालेले पराजय ब्यहोर्नुपरेको छ । मेयरमा कांग्रेसका फणेन्द्रप्रसाद शर्मा १५ हजार ६ सय ८६ मतसहित विजयी भएका छन् । उनका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी एमालेका चित्रबहादुर कार्कीले १५ हजार १ सय ४ मत ल्याएका थिए । सैनामैनामा पनि उपमेयरमा एमालेकी विना राना १२ हजार ७ सय ६९ मत ल्याएर विजयी भइन् । उनका निकतम प्रतिद्वन्द्वी माओवादी केन्द्रका मानबहादुर महतले ११ हजार ६ सय ४५ मत प्राप्त गरे ।

रुपन्देहीको सदरमुकाम शहर सिद्धार्थनगरमा एमाले तेस्रो स्थानमा झरेको छ । कांग्रेसका इश्तियाक अहमद खान ९ हजार १ सय ३४ मत ल्याएर मेयर निर्वाचित हुँदा राप्रपाका सागरप्रताप राणा निकटतम प्रतिद्वन्द्वी भए । उनले ८ हजार १ सय ३७ मत ल्याउँदा एमालेका डा रामप्रसाद बस्याल तेस्रो हुन पुगे । अरु नगरको नियति सिद्धार्थनगरमा पनि देखियो । मेयरमा तेस्रो स्थानमा झरेको एमालेले उपमेयर भने जित्यो । एमालेकी उमा अधिकारी ८ हजार ८ सय १३ मत ल्याएर विजयी भइन् । उनका निकटतम प्रतिद्वन्द्वी राप्रपाकी विनिता गुप्ताले ६ हजार ५ सय ४४ मत प्राप्त गरिन् । गठबन्धन दलका उम्मेदवार उपमेयरमा भने तेस्रो भए ।

रुपन्देहीका ४० हजारभन्दा धेरै मतदाता भएका ठूला पालिकामध्ये देवदह नगरपालिका मात्र एमालेले जितेको छ । एमालेका ध्रुवप्रसाद खरेल १२ हजार ९ सय ४३ मत ल्याएर विजयी हुँदा निकटतम प्रतिद्वन्द्वी गठबन्धन दलका तर्फबाट कांग्रेसका हीराबहादुर खत्रीले ११ हजार ३ सय २३ मत ल्याएका छन् । उपमेयरमा एमालेकै विद्यालक्ष्मी गुरुङ झण्डै ६ हजारको मतान्तरले विजयी भएकी छिन् । गुरुङले १३ हजार ७ सय ८४ मत ल्याउँदा गठबन्धनका तर्फबाट माओवादी केन्द्रका सुन्दरी गिरीले ७ हजार २ सय ९० मत प्राप्त गरेका थिए ।

राजधानी लगे पनि जित्न नसकेको देउखुरी

रुपन्देहीमा राजधानी सारिएको घटनाले हार ब्यहोरेको एमालेले स्थायी राजधानी बनाइएको दाङ र अर्घाखाँचीका पालिका पनि जित्न सकेन । दाङ देउखुरीका राप्ती र गढवा गाउँपालिकामा एमाले पराजित बन्यो । राप्ती गाउँपालिकामा माओवादी केन्द्रका प्रकाश विष्ट ६ हजार ८ सय ९८ मतसहित विजयी हुँदा एमालेका जगतप्रसाद पोखरेलले ५ हजार ७ सय मत ल्याएर पराजित भए । उपाध्यक्षमा भने एमालेकी कमलापति चौधरी ६ हजार ६ सय ७४ मत ल्याएर विजयी भइन् ।

गढवा गाउँपालिकाको अध्यक्षमा माओवादी केन्द्रका यमनारायण शर्मा पोखरेल ६ हजार ९ सय ९ मत ल्याएर विजयी हुँदा एमाले उम्मेदवार तेस्रो बन्न पुगे । त्यस्तै, अघिल्लो पटक जितेको देउखुरी क्षेत्रकै लमही नगरपालिका र राजपुर गाउँपालिकामा पनि एमाले तेस्रो स्थानमा खुम्चियो । घोराही र तुलसीपुर उपमहानगरपालिकाको जितलाई छाड्ने हो भने दाङमा पनि एमालेले ठूलो पराजय ब्यहोरेको छ । २०७४ को स्थानीय निर्वाचनमा दाङका १० मध्ये ६ पालिका जितेको एमाले यसपटक दुई पालिकामा खुम्चिएको छ ।

लुम्बिनी प्रदेशको स्थायी राजधानीले छोएको अर्घाखाँचीको शीतगंगा गाउँपालिकामा पनि एमालेले फाइदा लिन सकेन । कांग्रेसका छविलाल पौडेल १० हजार ७८ ल्याएर विजयी हुँदा एमालेका ९ हजार ८ सय ९२ मतमा रोकिए । उपाध्यक्षमा भने एमालेकी गीता भाट १० हजार २ सय ८८ मत ल्याएर जितेकी छिन् ।

पराजयका चार कारण

रुपन्देहीको पराजयलाई कतिपयले पार्टी उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल र महासचिव शंकर पोखरेलबीचको शक्ति संघर्षका रूपमा पनि टिप्पणी गर्ने गरेका छन् । पौडेलले चाहेका धेरै आकांक्षीले टिकट पाएका छैनन् । उनको निर्वाचन क्षेत्रमा पर्ने बुटवल मात्र होइन, एमालेले वडामै समेत पराजय ब्यहोरेको छ । पौडेलनिकट केही नेताले उम्मेदवारी चयनमा महासचिव पोखरेलले हस्तक्षेप गरेको आरोप लगाएका छन् ।

उपाध्यक्ष पौडेल स्वयम् भने त्यो आरोपमा सत्यता नभएको बताउँछन् । महासचिव पोखरेल र आफूबीच कुनै अन्तरविरोध, असहयोग र अस्वीकार नभएको उनको दाबी छ । बरु, बुटवलबाट प्रदेश राजधानी सारिनुमा एमाले जिम्मेवार रहेको मतदाताको मनोविज्ञान पाएको उल्लेख गर्दै पौडेलले भने, ‘राजधानी सारिएको बुटवलवासीलाई मन परेको थिएन । कांग्रेसले यसैलाई चुनावी नारा बनायो । हाम्रो पराजयको एउटा कारण त्यो हो ।’

एमाले रुपन्देही इन्चार्ज भूमिश्वर ढकाल रुपन्देहीमा एमाले हार्नुका मुख्य चार कारण औँल्याउँछन् । पहिलो, कांग्रेसले बुटवलबाट प्रदेश राजधानी दाङ सारेको विषयलाई चुनावी मुद्दा बनायो । गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँणले चुनावीसभाबाटै राजधानी सारेकाले एमालेलाई बुटवलबासीसँग भोट माग्ने हक नभएको टिप्पणी गरेका थिए । त्यसको असर रुपन्देहीका शहरी क्षेत्रमा पर्‍यो । व्यापारिक क्षेत्रलाई कांग्रेसको यो नाराले छोएको देखियो । जसका कारण विगतमा जितेका बुटवल उपमहानगर, सिद्धार्थनगर, सैनामैना, तिलोत्तमा नगरपालिका हारमा सहयोगी भयो ।

दोस्रो, पहिलो कार्यकाल पूरा गरेका जनप्रतिनिधिको कामप्रति आम मतदाता असन्तुष्ट रहेको प्रस्टै देखियो । भएका राम्रा कामको प्रचार हुन नसकेको र हुन नसकेका कामबारे नगरवासीलाई पर्याप्त जानकारी गराउन नसक्दा मतदाताले नेतृत्व फेर्न खोजेको देखियो ।

तेस्रो, उम्मेदवारी चयन र चुनाव परिचालनमा पनि कमजोरी भएको ढकाल स्वीकार्छन् । ‘हाम्रा उम्मेदवारले प्राप्त गरेको मतले उम्मेदवार चयन गर्दा अझ धेरै छलफल गर्नुपर्ने रहेछ भन्ने महसुस भएको छ,’ उनले भने, ‘सांगठनिक रूपमा बलियो क्षेत्र भएकाले चुनाव जितिहालिन्छ भन्ने आत्मविश्वासले काम गरेन । चुनाव जित्नेगरी लाग्न सकेनछौँ ।’

चौथो, गृहमन्त्री खाँणको गृहजिल्ला भएकाले राज्यशक्तिको दुरुपयोग गरिँदा मत प्रभावित भएको ढकालको आरोप छ । निर्वाचनमा आफू अनुकूल कर्मचारी परिचालन गरेर चाहेको नतिजा ल्याउन सत्तारुढ गठबन्धनले भरमग्दुर पर्यत्न गरेको उनी बताउँछन् ।

एमालेको पराजयमा पार्टी उपाध्यक्ष विष्णु पौडेल र महासचिव शंकर पोखरेलको टकराव वा गुटगत कारण नभएको उनी दाबी गर्छन् । ‘अहिलेको पराजयमा गुट कारण होइन । उम्मेदवार छनोटमा केन्द्रीय सदस्य, स्थायी कमिटी, महासचिव वा उपाध्यक्षको विवाद होइन,’ रुपन्देही इन्चार्ज ढकाल भन्छन्, ‘जितलाई केन्द्रमा राखेर छलफल घना बनाउन नसकेको महसुस भएको छ । हाम्रा जनप्रतिनिधिप्रति फैलाइएको भ्रम चिर्न सकिएन ।’

प्रकाशित मिति: सोमबार, जेठ १६, २०७९ ०६:०८