वढी उमेरको गर्भले निम्त्याउन सक्छ ‘डाउन सिन्ड्रोम’

A+ A A-

धादिङका कृष्ण नेपाल पाँच वर्षीय छोरा विनयलाई कोठामा थुनेर राखेको स्मरण गर्दै भन्छन्, ‘सम्झिँदा पनि दुःख लाग्छ । छोरालाई बुझ्ने प्रयास पनि गरिएन र जँचाउन पनि जानिएन । पहिला डाउन सिन्ड्रोम के हो थाहै भएन । अहिले बल्ल थाहा भएपछि मात्रै उसलाई सहयोग, माया र साथ दिन थालेका छौं ।’

नेपालमा अझै पनि डाउन सिन्ड्रोमबारे जानकारी नहुँदा विनय जस्ता कयौं बालबालिका कोठामै थुनिन बाध्य भएका छन् । डाउन सिन्ड्रोम भएका व्यक्तिले आफंै निर्णय गर्न र सामान्य मानिसले जस्तै व्यवहार गर्न नसक्ने हुन्छन् ।

कृष्ण दम्पती भन्छन्, ‘बालबालिकाहरूको असामान्य अवस्था देख्नासाथ चिकित्सकको सल्लाह लिनुपर्दछ । साथै नियमित गर्भ परीक्षण गर्नाले पनि बालबालिकाको यस्ता समस्या न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ ।’

के हो डाउन सिन्ड्रोम ?

जन्मजात उपचार नहुने क्रोमोजम असामान्य भएको अवस्थालाई डाउन सिन्ड्रोम भनिन्छ । डाउन सिन्ड्रोम बौद्धिक अपांगता हो । जन्मजात देखिने असामान्य अवस्था हो । वीर अस्पतालका डा. सुनिलराम कोइराला भन्छन्, ‘डाउन सिन्ड्रोम जन्मजात हुने बौद्धिक अपाङ्गता हो । यो एक व्यक्तिबाट अर्को व्यक्तिमा सर्दैन ।’

गर्भवतीको उमेर ३५ वर्षमाथि भएमा पेटमा भएको बच्चामा डाउन सिन्ड्रोम हुने सम्भावना बढ्दै जाने डा. कोइराला बताउँछन् । चिकित्सकका अनुसार सामान्य मानिसमा ४६ वटा क्रोमोजम हुन्छन् भने डाउन सिन्ड्रोम भएका व्यक्तिमा ४७ वटा क्रोमोजम हुन्छन् ।

‘डाउन सिन्ड्रोम आमा वा बाबुको वंशाणुगत पनि हुन सक्छ भने आमाको उमेर बढ्दै जाँदा हुने गर्भाअवस्थामा पनि डाउन सिन्ड्रोम हुने सम्भावना रहन्छ,’ डा. कोइराला भन्छन् ।

कस्ता हुन्छन् डाउन सिन्ड्रोम भएका व्यक्ति ?

डाउन सिन्ड्रोम भएका व्यक्तिहरूको शारीरिक बनावट सामान्य मानिसभन्दा फरक देखिन्छ । डा. सुनिलराम कोइरालाका अनुसार डाउन सिन्ड्रोम भएका व्यक्तिमा देखिने समस्याहरूः

गोलो तथा चेप्टो अनुहार हुने
छोटो गर्धन हुने
माथि फर्केको चिम्सो आँखा हुने
टाउकोको गोलाइ सानो हुने
दुई औंलाको बीचमा धेरै फाट्टिने
सानो र तल जोडिएको कान

यस्ता लक्षण पूर्ण वा आंशिक रूपमा देखिएमा डाउन सिन्ड्रोम भएको मानिन्छ । यीबाहेक मुटुमा समस्या पनि देखिन सक्छ ।

गर्भमै थाहा हुन्छ डाउन सिन्ड्रोम

डाउन सिन्ड्रोमबारे अझै पनि धेरै व्यक्तिलाई जानकारी नभएको चिकित्सकहरूको भनाइ छ । ‘प्रि नेटल टेस्टिङ’ जाँच गरेपछि गर्भमा रहेको शिशुमा डाउन सिन्ड्रोम भए नभएको थाहा पाइने डा. कोइराला बताउँछन् ।

प्रारम्भिक जाँचबाटै केही सङ्केत पाइए डाइनेस्टिक जाँच गराई डाउन सिन्ड्रोम निदान गर्न सकिने डा. कोइराला बताउँछन् । चिकित्सकले गर्भवतीलाई गर्भ रहेको १३ सातापछि गर्भ जाँच गराउन सुझाव दिएका छन् । डाउन सिन्ड्रोमबाट बचाउन गर्भावस्थामै जाँच गराउनु आवश्यक भएको चिकित्सहरू बताउँछन् ।

के छ तथ्याङ्क ?

विश्व स्वास्थ्य संगठनका अनुसार हरेक एक हजार शिशुमध्ये एकजनामा डाउन सिन्ड्रोम देखिन्छ । नेपालमा कुल जनसंख्याको २० प्रतिशतमा अपाङ्गता र त्यसको ५ प्रतिशतमा डाउन सिन्ड्रोम रहेको तथ्यांक रहेको अनुमान छ ।

त्यसैगरी, २५ वर्षमाथिका आमाबाट जन्मेका १ हजार २ सय ५० मध्ये एक, ३० वर्षमाथि आमाबाट जन्मेका १ हजारमध्ये एक र ३५ वर्षमाथिका आमाबाट जन्मेका ३ सय ९० मध्ये एकमा यो समस्या देखिन सक्छ ।

कसरी सिकाउने डाउन सिन्ड्रोमका व्यक्तिलाई ?

डाउन सिन्ड्रोम भएका व्यक्तिले छोटो अवधिका कुरा मात्र सम्झन सक्ने भएकोले एउटै कुरा पनि बारम्बार सिकाइरहनुपर्छ । उनीहरूलाई प्रयोगात्मक रूपमा सिकाउनुपर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

अनुकूल शिक्षा र साथ दिन सकेमा डाउन सिन्ड्रोम भएकाहरू पनि सामान्य रोजगारीमा संलग्न हुन सक्छन् । उनीहरूलाई माया र सम्मान गर्नु आवश्यक छ ।

डाउन सिन्ड्रोमको उपचार अहिलेसम्म पत्ता लागेको छैन । तर, उचित तालिम र शिक्षा दिए सामान्य मानिसले झैं प्रतिभा देखाउन सक्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

व्यक्तिको मनोभावना बुझेर माया, प्रोत्साहन र सहारा दिनुपर्छ । यस्ता बालबालिकालाई चिकित्सकको सल्लाहअनुसार थेरापी गराउनुपर्ने चिकित्सकहरू बताउँछन् ।

हरेक वर्ष डाउन सिन्ड्रोमका व्यक्ति बढिरहेकाले राज्यका तर्फबाट यसबारे जनचेतना जगाउनु आवश्यक रहेको डा. कोइरालाको भनाइ छ ।

प्रकाशित मिति: बुधबार, चैत २७, २०७५ ०४:३६