सरकारी स्कुलप्रतिको नकारात्मक धारणा बदलेर यसरी उत्कृष्ट बन्यो ज्ञानोदय मावि

सरकारी स्कुलप्रतिको नकारात्मक धारणा बदलेर यसरी उत्कृष्ट बन्यो ज्ञानोदय मावि

A+ A A-

‘न पैसा तिरेर भर्ना गर्छु भन्दा पाइन्छ, न त भनसुन गरेर । सुविधासम्पन्न भवन (संरचना) टन्न बनाउनु नि– विद्यालय राम्रो भएपछि त,’ ज्ञानोदय माध्यमिक विद्यालयमा आफ्नी बहिनी भर्ना गराउन आएका एक अभिभावक गुनासो गर्दै थिए ।

बहिनी भर्ना गर्न नसकेकोमा उनको दुखेसो सुनिन्थ्यो । ज्ञानोदयको चौरनजिकै बसेर उनले शिलापत्रसँग भने, ‘बहिनीलाई प्राइभेट स्कुलमा पढाइराखेका थियौँ, कक्षा ८ देखि ज्ञानोदय जाने भनेर भर्ना गराउन आएको । न पहुँचले चल्ने रहेछ, न त पैसा दिन्छु पढाइदिनू भन्न पाइन्छ । ’

काठमाडौंको कालीमाटीस्थित सेराफिम्स पब्लिक स्कुलमा अध्ययन गर्दै आएका विक्रमकुमार ठाकुर पनि ज्ञानोदय माविमा भेटिए । स्कुलका प्रधानाध्यापकलाई भेट्न बुबासँगै उनी ज्ञानोदय पुगेका रहेछन् । कक्षा ७ सम्म निजी विद्यालय पढेका ठाकुर ८ कक्षा पढ्न राम्राे सामुदायिक विद्यालय खोज्दै ज्ञानोदय पुगेका थिए ।

सर्लाहीका ठाकुरले ज्ञानोदय रोज्नुको कारण हो, उनको पारिवारिक आर्थिक अवस्था । ज्ञानोदयको चौरमा प्रधानाध्यापक कुर्दै गरेका विक्रमका बुबा मुकेशकुमार भन्छन्, ‘कम पैसा तिरेर पनि राम्रो र स्तरीय शिक्षा दिने स्कुल भनेर भर्ना गराउन आएको । तर, सिट छैन रे, अब कहाँ लगेर पढाउनु ?’

आर्थिक अवस्था कमजोर भएर निजी विद्यालय पढाउन नसकेका उनी आफ्नो छोरालाई थोरै पैसा तिरेर गुणस्तरीय शिक्षा दिन चाहन्छन् । तर, ज्ञानोदय छिरेका ठाकुर विद्यालयमा भर्ना गर्न सिट छैन भन्दा झसङ्ग भए । आफ्नो आर्थिक अवस्था सम्झँदै उनले भने, ‘बोर्डिङमा पढाउन पैसा छैन । यहाँ भर्ना गराउन नपाए मेरो छोराले कसरी पढ्ने ?’

Gyanodaya (1)1714573554.jpg

यसरी बाफलस्थित ज्ञानोदयको प्रांगणमा पुग्दा सस्तोमा गुणस्तरीय शिक्षा खोज्दै आएका सयौँ अभिभावकहरू आफ्ना छोराछोरी भर्ना गराउन आतुर देखिन्थे । कोही कमजोर आर्थिक अवस्थाका कारण आएका छन् त कोही निजी विद्यालय छोडेर ।

ठाकुरजस्तै वनस्थलीका दीपक रिमाल पनि कक्षा ७ मा आफ्नी छोरीलाई भर्ना गराउन ज्ञानोदय मावि पुगेका थिए । उनले भने, ‘थोरै पैसामा राम्रो पढाइ हुन्छ भने किन धेरै पैसा खर्च गर्ने ? निजी विद्यालयको काम पैसा असुल्ने मात्र भएको छ, कमसेकम यहाँ भए त संस्कारसहितको शिक्षा पाइन्छ । ’

निजी विद्यालयमा पढाइराखेका रिमाल गुणस्तरीय शिक्षाबारे सुनेकाे र एसईईको नतिजा हेरेर ज्ञानोदय आफ्नो रोजाइमा परेको सुनाउँछन् । आफ्नी छोरीले प्रवेश परीक्षा पास गरेर ज्ञानोदयमा भर्ना हुन पाएकोमा रिमाल आफूलाई भाग्यमानी ठान्छन् । भन्छन्, ‘सयाैँ अभिभावक आफ्ना बालबालिकालाई यो स्कुलमा भर्ना गराउन नपाएर फर्किएका छन् । हामी त भाग्यमानी रहेछौँ, कमसेकम छोरीलाई यहाँ पढाउन त पायौँ । ’

अभिभावकको यो भिडले सामुदायिक विद्यालय पनि कसरी उदाहरणीय बन्न सक्छ भनेर देखाउँछ । स्कुलभित्र रहेको सानो बगैँचा, चिप्लेटी र चाकाचुलीले बालबालिकालाई खेल्दै पढ्ने वातावरण दिइरहेको छ । जहाँ स-साना बालबालिकाले खेलिरहेका हुन्छन् । बाहिर यस्तो दृश्य देखे पनि भित्र कक्षा कोठामा छिर्दा भने कम्प्युटर र ल्यापटप चलाउन विद्यार्थीहरू व्यस्त देखिन्थे । उनीहरू शिक्षक/शिक्षिकासँग घुलमिल भएर पढिरहेका थिए ।

यस्ताे दृश्य देख्दा धेरैलाई अचाक्ली शुल्क तिर्नुपर्ने लाग्न सक्छ । तर, ज्ञानोदय न निजी विद्यालय हो, न त यहाँ निजी विद्यालयजस्तो महँगो शुल्क नै लिइन्छ ।

पछिल्लो समय देशका अधिकांश सामुदायिक विद्यालयहरूमा विद्यार्थी घटेकाे टिकाटिप्पणी हुन्छ । सरकारी स्कुलमा पढाइ राम्रो हुँदैन भन्ने अर्काे आम बुझाइ बनेकाे छ, जसलाई गलत साबित गरिरहेको छ, ज्ञानोदयले । विद्यालयले हरेक वर्ष लिने प्रवेश परीक्षामा यस वर्ष १९ सय विद्यार्थी सहभागी भए । विद्यालयमा हाल ४ हजार ६ सय विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।

विष्णु घिमिरे रिमाल, प्रधानाध्यापक, ज्ञानोदय माध्यमिक विद्यालय

मन्टेश्वरीदेखि कक्षा १२ सम्म

ज्ञानोदयमा मन्टेश्वरीदेखि कक्षा १२ सम्मका कक्षाहरू सञ्चालन भइरहेका छन् । माध्यमिक तहमा प्राविधिक विषयका रूपमा ‘इन्जिनियरिङ’को पढाइ हुन्छ । यस्तै, विज्ञान र व्यवस्थापन संकाय पनि पढाइ हुने गरेको छ । सूचना प्रविधिको प्रयोगले यो विद्यालय नमुना बनेको हो । मन्टेश्वरीका विद्यार्थीका लागि खेल पूर्वाधारको व्यापक व्यवस्थापन गरिएको छ ।

साथै, अहिलेको युग नै सूचना प्रविधिको युग भएकाले विद्यालयलाई त्यसैअनुरूप सुविधासम्पन्न बनाउने कोसिस गरिएको प्रधानाध्यापक विष्णु घिमिरे रिमाल बताउँछिन् । गुणस्तरीय र प्रभावकारी शिक्षण सिकाइकै कारण ज्ञानोदयलाई विभिन्न देशबाट सहयोगका साथै विद्यालय अवलोकन भ्रमणमा समेत आउने गरेका छन् । सरकारी विद्यालयको उत्कृष्ट नमुना बनेको ज्ञानोदय अन्य विद्यालयका लागि समेत सिकाइको माध्यम बनेको छ । विद्यालयको नेतृत्व सक्षम भए विद्यालय शिक्षा सुधार्न सकिने विद्यालयका प्रधानाध्यापक रिमाल बताउँछिन् ।

निजी स्कुलले मात्रै एसईईमा राम्रो नतिजा ल्याउँछन् वा निजीमा मात्रै राम्रो पढाइ हुन्छ भन्ने आमधारणा छ । अधिकांश सामुदायिक स्कुलको हालत हेर्दा त्यस्तै लाग्छ पनि । तर, सामुदायिक विद्यालय ज्ञानोदय कुनै महँगो निजी स्कुलभन्दा कम छैन । हरेक कक्षा कोठामा ‘स्मार्ट बोर्ड’ राखिएका छन् । इन्टरनेट सुविधायुक्त कम्प्युटर कक्षा छ । विद्यार्थी आफैँ कम्प्युटर कक्षामा इन्टरनेटको सहायताले समेत अध्ययन गर्न सक्छन् ।

विद्यालयको शैक्षिक वातावरणले शिक्षक र विद्यार्थीलाई आकर्षित गर्ने गर्छ । सरकारी तथा सामुदायिक विद्यालयको शैक्षिक वातावरण बिग्रँदै गएपछि निजीतर्फ आकर्षित कतिपय अभिभावकले समेत यो विद्यालयमा छोराछोरी पढाउन थालेका छन् । यसपटक ज्ञानोदयमा एसईई दिन ४०३ परीक्षार्थी सहभागी भएका थिए, जसमध्ये २ जनाले ४ जीपीए ल्याए । अधिकांश विद्यार्थीले ३.२ देखि ३.६ जीपीए ल्याएका छन् भने सबै विद्यार्थीले २.४ जीपीए कटाएको प्रधानाध्यापक रिमालले बताइन् ।

ज्ञानाेदय स्कुलले गुणस्तरीय शिक्षाकै कारण २०५२ सालयता एसईई तथा कक्षा १२ मा उत्कृष्ट नतिजा ल्याउन सफल हुँदै आएको छ, जसले गर्दा विद्यालयले पटकपटक राष्ट्रिय पुरस्कारसमेत पाइसकेको छ । विद्यालयले पठनपाठनमा पनि अत्याधुनिक प्रविधिको प्रयोग हुँदै आएको छ ।

‘हामीले प्रत्येक शनिबार कक्षा ९ र १० का विद्यार्थीको परीक्षा लिन्छौँ, सबै शिक्षकले परीक्षाको उत्तरपुस्तिका एक साताभित्र जाँचेर विद्यार्थीलाई दिनुपर्ने हुन्छ । यसअनुसार हरेक विद्यार्थीले आफ्ना कमजोरी थाहा पाउँछन् र आफूलाई कसरी राम्रो बनाउन सकिन्छ भनेर खोज्न थाल्छन्,’ उनले भनिन् ।

रिमालले पाठ्यक्रम विकास केन्द्रले सिफारिस गरेका बाहेकका केही प्राइभेट किताब पनि पढाउने गरेको उनले बताइन् । ‘शिक्षकहरूले ५–१० जागिरको हिसाबले सोच्नु हुन्न । हरेक शिक्षकले एक्स्ट्रा क्लास पनि लिइरहनुहुन्छ, जसका कारण हामी सफल भएका छौँ,’ उनले भनिन् ।

...त्यसपछि फेरियो स्कुल

२०२० सालमा स्थापना भएको यो स्कुल २०५२ सालसम्म अरु सामुदायिक विद्यालयकै हालतमा थियो । २०५२ सालको एसएलसीमा ९० प्रतिशत विद्यार्थी पास भएपछि यो स्कुलको ‘प्रोफाइल’ फेरिन थाल्यो । राम्रो रिजल्ट निकालेबापत त्यस वर्ष थुप्रै पुरस्कार पनि पायो । स्कुलको चर्चा चुलियो । बिस्तारै यो देशकै नमुना सामुदायिक स्कुल बन्यो ।

Gyanodaya (3)1714573599.jpg

ज्ञानोदयमा अंग्रेजी माध्यममै पढाइ हुन्छ । अभिभावकको अंग्रेजी भाषामोह र अंग्रेजी भाषाको व्यावहारिक महत्त्व दुवैलाई ध्यानमा राखेर अंग्रेजी माध्यममा पढाउन थालिएको रिमाल बताउँछिन् । हाल पूर्वप्राथमिकदेखि १२ कक्षासम्म ४ हजार ६ सयभन्दा बढी विद्यार्थी अध्ययनरत छन् ।

विद्यालयले प्रवेश परीक्षा लिएर मात्रै विद्यार्थी भर्ना गर्ने गरेको छ । विद्यार्थीको चाप थामिनसक्नु भएपछि विद्यालयले यो जुक्ति लगाएको विद्यालयकी प्रधानाध्यापक रिमाल बताउँछिन् । चुस्त प्रशासन, शिक्षक विद्यार्थीमैत्री वातावरण, समुदायसँगको अर्थपूर्ण सहकार्य, शिक्षण सिकाइमा नयाँपन विद्यालयका अनुकरणीय पक्ष हुन् । विद्यालयले आफ्नै स्कुल बस पनि सञ्चालन गरेको छ ।

भौतिक पूर्वाधारले आकर्षित

यो विद्यालय आठ रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको छ । विद्यालयमा २०७२ सालपछि निर्माण भएका दुईवटा अत्याधुनिक भवन छन् । विद्यालयपरिसरभित्र बास्केटबल कोर्ट, टेबुलटेनिस कोर्ट, सानो बगैँचामा बालबालिका खेलिरहेका हुन्छन् । दुईवटा अत्याधुनिक आईसीटी ल्याब र विज्ञान प्रयोगशाला छन् । भौतिक पूर्वाधारले सम्पन्न बन्दै गएको विद्यालयमा विद्यार्थीको आकर्षण प्रत्येक वर्ष बढ्दो छ ।

कोरोना महामारीपछि विद्यालयमा विद्यार्थीको चाप बढेको छ । निजी विद्यालय छाडेर विद्यार्थी यहाँ भर्ना हुने गरेका छन् । २०७० सालमा लगभग दुई हजारले पढ्ने विद्यालयमा हरेक वर्ष विद्यार्थी संख्या बढ्दो छ । अहिले नर्सरीदेखि १२ कक्षासम्म गरी विद्यालयमा ४ हजार ६१३ विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । २०६८ सालयता अंग्रेजी माध्यमबाट पढाउन थालेपछि आकर्षण बढेको रिमाल बताउँछिन् । उनले भनिन्, ‘काठमाडौँ महानगरपालिका, प्रदेश सरकार र एसियाली विकास बैंकको सहयोगमा पनि विद्यालयका भौतिक शैक्षिक पूर्वाधार निर्माण भएका छन् । यसले पनि विद्यालयको स्तर उकास्न सहयोग गरेको छ । ’

सिकाइमा प्रविधि

विद्यालयले सिकाइमा प्रविधिको प्रयोगमा जोड दिँदै आएको छ । आईसीटी ल्याब, डिजिटल ल्याब, स्मार्ट बोर्ड कक्षा सञ्चालनमा ल्याएको विद्यालयले हिउँदे, गर्मी र दसैँ बिदामा समेत अनलाइनमार्फत अतिरिक्त कक्षा सञ्चालन गर्दै आएको छ । कक्षा ४ देखि कम्प्युटर कक्षाको पढाइ हुँदै आएको विद्यालयका प्रधानाध्यापक रिमाल बताउँछिन् । उनका अनुसार विद्यालयले मन्टेसोरी माध्यममा पूर्वप्राथमिक कक्षा सञ्चालन गर्दै आएको छ । विद्यार्थीहरू विभिन्न खालका चित्र बनाएर ‘डिकोडेबल लर्निङ मेथड’बाट अध्ययन गर्छन् ।

Gyanodaya (4)1714573616.jpg

‘हाम्रा विद्यार्थी किताबको चित्र हेरेरभन्दा पनि आफैँ बनाएर पढ्छन् । बोर्डमा चित्र बनाउनेभन्दा पनि इन्टरनेटमा वास्तविक वस्तु हेरर सिक्छन् । हेर्दै, सिक्दै, पढ्दै गर्दा विद्यार्थीले चाँडै सिक्न सक्छन्,’ उनले भने ।

शिक्षक नै खम्बा

ज्ञानोदय स्कुल नमुना बन्नुमा शिक्षकको मिहिनेत र समुदायको विश्वास प्रमुख कारण रहेको प्रधानाध्यापक रिमाल बताउँछिन् । सोही कारण प्रधानाध्यापक र शिक्षकहरू अभिभावक वर्गसँग भेट्दा पनि विद्यालयलाई कसरी राम्रो बनाउने भन्ने योजनासहितको चिन्ता र चासो प्रकट गरेर छलफल गर्दै आएका छन् । उनी भन्छन्, ‘शिक्षकलाई हाम्रो स्कुल राम्रो छ । मैले पढाएको विद्यालयको पठनपाठन उत्कृष्ट त भन्ने सन्देश प्रवाह गर्नुपर्छ ।’

रिमालले थप भनिन्, ‘अर्को कुरा शिक्षकका सन्तानलाई पनि आफ्नै स्कुलमा पढाउने वातावरण छ । हाम्रो विद्यालयका अधिकांश शिक्षकका सन्तान यही स्कुलमा पढ्छन् । त्यसैले पनि निजी विद्यालयभन्दा हाम्रो विद्यालयको गुणस्तर राम्रो छ । ’

विद्यालयले शिक्षकलाई थप काम लगाएमा सोहीअनुसार सुविधा दिँदै आएको छ । विद्यालयले कक्षा शिक्षकलाई पनि कक्षाअनुसार प्रोत्साहन भत्ता उपलब्ध गराउँदै आएको उनी बताउँछिन् । यति मात्रै होइन, विद्यालयमा नयाँनयाँ कार्यक्रम हुँदा संयोजक तोकेर त्यसका लागि विशेष भत्तासमेत छुट्याइएको छ । ‘शिक्षकको मिहिनेत, अभिभावकको चासो र सहयोग तथा राम्रो व्यवस्थापनले यो स्कुल देशकै नमुना सरकारी स्कुल बनेको छ,’ उनले भनिन् ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, वैशाख २०, २०८१ ०७:०५