‘नजाऊ है सानु पँधेरीमा’, अचेल के गर्दैछन् वसन्त थापा ?

A+ A A-

माटोको सुगन्ध नबोक्ने र मानिसको हृदय नछुने गीत के गीत !

गीतमा प्रकृतिको धुन र लोकको सुस्केरा होस् तब पो लोकगीत । गायक तथा सर्जक वसन्त थापा पनि जनजीवनका भाका सुटुक्क टिप्छन् र गीतमा प्राण भर्छन् । चाहे त्यो पञ्चेबाजामा होस् या ठाडो भाकामा ।

उनको सङ्गीत–साधनाको जमिन भनेकै समाजका रीतिस्थिति, संस्कृति र भोगाइहरू हुन् । थापाले भने, 'मौलिकता हराएको, संस्कृति लोप हुने किसिमका गीत मैले गाउनु नपरोस् । अहिलेसम्म आफैँले तय गरेको सङ्गीत साधनाको घेराभित्र छु । खोजी र अनुसन्धानका पक्षबाट हेर्दा लोकसङ्गीतमा अझ धेरै काम गर्न बाँकी छ ।'

सङ्गीतकर्ममा दुई दशक बिताएका थापा पूर्णकालीन गायक तथा सङ्गीतकारका रूपमा परिचित छन् । अहिले ४० वर्षका उनी नेपाली लोकसङ्गीतका उम्दा प्रतिभाका रूपमा दरिएका छन् । भिन्न पहिचानसहित थापा लोकसङ्गीतको सेवामा अनवरत सक्रिय छन् । ठेट लय र शब्दमा जब उनको मादक स्वर मिसिन्छ, तब त्यो लोकको सिर्जना बनिदिन्छ । उनमा बेग्लै स्वर र लठ्याउने गायकी रहेको धैरैले भन्ने गरेका छन् ।

मौलिक गायनमा थापाको प्रभावशाली उपस्थितिले उनको सङ्गीतप्रतिको रुचि र कलालाई पुष्टि गर्छ । उनले हरेकजसो गीतमा आफ्नै गाउँबस्ती, चालचलन र परिवेशलाई उजागर गरेका छन् । कतिपयले यसलाई सिर्जनात्मक दायरा खुम्च्याएको रूपमा पनि अर्थ्याउने गर्छन् । सङ्गीत-साधनामा लिप्त हुँदा उनी उही धर्ती, आँगन र पाखापखेरुमा पुग्छन्, जहाँ उनी जन्मिए, हुर्किए र गीत गुनगुनाउन सिके ।

विगततिर नफर्केको भए, गाउँको माया मारेको भए थापाले कहाँ जन्माउन सक्नुहुन्थ्यो होला र ! ‘वारि घुम्टे, पारि गाजा’, ‘बागलुङ बजारमा बाघको सालिक’, ‘माछा मीठो असला दरम खोलाको’ या अरू यस्तैयस्तै । देशभित्र मात्र नभएर विदेशका झकिझकाउ मञ्चमा पनि उनी नेपाली परिवेश र गाउँबस्तीका भाकामा गुञ्जिए । गीतसङ्गीतमार्फत आफ्नो जन्मभूमिलाई देशविदेशमा चिनाउने उनको उद्देश्य छ ।

थापाले भने, 'लोकसङ्गीत फेरि एकपटक जुरमुराएको छ, नयाँ पुस्ताको प्रवेश लोभलाग्दो छ, हामी आफ्नै मौलिकपनमा नफर्की सुखै छैन, लोप हुन लागेका हाम्रा संस्कृति, भाका, परिवेशअनुसार लय जोगाउनुपर्छ । लोकगीतका क्षेत्रमा खोज, अनुसन्धान गर्न राज्य तहबाट पनि अग्रसरता लिनु जरुरी छ ।'

उनले गीतमा प्रयुक्त भाषा नबुझे पनि नेपाली लोकधुन सुनेर विदेशीहरूसमेत रमाउने गरेको बताए । संसारभर छरिएका नेपालीले पनि लोकशैलीका गीतलाई बढी रुचाउने गरेको थापाको भनाइ छ ।

बागलुङको गलकोट नगरपालिका– ७, मल्ममा जन्मेका थापाले २०५९ सालमा ‘नीलो फेवाताल’ गीतबाट साङ्गीतिक यात्रा थालेका थिए । ‘नीलो फेवाताल’देखि ‘सालको पातको टपरी’ हुँदै ‘अरे भैया’सम्म आइपुग्दा थापाले नेपाली लोकसङ्गीतमा आफूलाई दह्रो गरी उभ्याउन सफल भएका छन् ।

उनको सङ्गीत, नवराज पन्तको शब्द, कुलेन्द्र विश्वकर्मा र विष्णु माझीद्वारा स्वरबद्ध लोकदोहारी गीत ‘सालको पातको टपरी’ले इतिहास रच्न सफल भएको थियो । जुन युट्युबमा सर्वाधिक धेरैपटक हेरिएको/सुनिएको गीतमा पर्छ । अहिलेसम्म उक्त गीतले नौ करोड बढी ‘भ्युज’ बटुलिसकेको छ । चलनचल्तीका लोकदोहोरीसँगै ठाडो भाका, सालैजो, रत्यौली, यानीमायाजस्ता कैयन मौलिक गीतमा थापाले सङ्गीत दिएका छन् । कतिमा शब्द रचेका छन् भने कुनै आफैँले गाएका छन् ।

चार वर्षअघि सार्वजनिक चलचित्र ‘छ माया छपक्कै’को ‘जुनको जुनेली...’ गीतमा पनि उनको स्वर र सङ्गीत छ । २०६९ सालमा सार्वजनिक गजल गीत ‘यो माया हराएको शहर हो प्रिया...’ मा उनकै सङ्गीत छ । गीतकार राम थापाको शब्द रहेको उक्त गजल गीतबाट नै अहिलेका चर्चित गायक राज सिग्देलको साङ्गीतिक यात्रा सुरु भएको थियो ।

थापाले विगत सम्झँदै भने, 'गीत गाउने रहरले काठमाडौं छिरेको २१ वर्ष बितिसक्यो, म अहिले जहाँ छु, आफ्नै सिर्जना र स्रोता/दर्शकका कारणले छु । म लोकसङ्गीतमै आफूलाई समर्पित गर्न चाहन्छु । मौलिक लयको खोजी र सङ्कलनमा अझ व्यवस्थित ढङ्गले लाग्नु छ, यसमा साङ्गीतिक समूह नै बनाएर काम गर्ने योजनामा छौँ ।'

लोकसङ्गीतमा व्यावसायिक रूपमा टिक्ने थोरै कलाकारमध्येको सूचीमा उनी पर्छन् । अथक मिहिनेत र साधनाको भट्टीमा खारिँदै थापाले लोकसङ्गीतमा उपल्लो स्थान बनाएका हुन् । उनले भने, 'सङ्गीतप्रतिको सोख र मोहले नै आज यो ठाउँमा पुर्‍यायो, नारायणगोपाल, रामकृष्ण ढकाल, यम बरालको पुस्ताका गीत सुनेर हुर्कियौँ । हामीलाई सङ्गीतसँग जोड्ने त्यो बेलाको माध्यम रेडियो नेपाल मात्र थियो ।'

रुचि सबैखाले गीतसङ्गीतमा भए पनि उनी आफ्नो सिर्जनाकर्मको केन्द्र लोकसङ्गीतलाई नै मान्छन् । व्यावसायिक सफलता हात पार्न लोकसङ्गीतको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको थापाको भनाइ छ । मौलिकता, सिर्जनात्मकता, प्रस्तुतिमा नयाँपन र साधना सफलताको मन्त्र रहेको उनले बताए ।

'सिर्जनाकर्मबाट सन्तुष्ट छु, एउटा सर्जक पनि व्यावसायिक भएर बाँच्न सक्छ भन्ने उदाहरण स्थापित भएको छ', थापाले भने ।

समाजमा सुषुप्त अवस्थामा रहेका मौलिक लोकभाकालाई टिपेर त्यसलाई नयाँपन दिनमा उनी पोख्त छन् । उनी भन्छन्, 'लोकदोहोरीमा भरिने सङ्गीत अहिले व्यावसायिक बनेको छ । नयाँ-नयाँ प्रयोग पनि भइरहेका छन्, पहिले सरसापटीमा लय दिने, अथवा मैले यस्तो गीत रचेको छु भनेर गाउने प्रचलन थियो । अहिले त्यो छैन, गायक तथा निर्माताहरू स्वयं नै सङ्गीत चाहियो भनेर आउनुहुन्छ ।'

थापाले गीतमा सङ्गीत भरेबापत प्रशस्त पारिश्रमिक पाउने गरेको बताए । पछिल्लो समय भने आफ्नै गीतमा बढी समय दिनुपरेको उनको भनाइ छ । गायन र सङ्गीतलाई एकैसाथ अघि बढाउने धेरै कम सर्जकमध्येमा थापा पर्छन् । उनी गीत रचनामा पनि सिपालु छन् ।

लोकप्रिय पञ्चेबाजा गीत ‘वारि घुम्टे पारि गाजा’, ‘बागलुङ बजारमा बाघको सालिक’, ‘माछा मीठो असला दरमखोलाको’ र ‘आलु मीठो ताराखोलाको’ उनले आफैँ लेखे, सङ्गीत भरे र गाए । उनलाई गीतमा विष्णु माझीदेखि देवी घर्तीसम्मका चर्चित गायिकाले साथ दिएकी छन् ।

नवराज पन्त, प्रल्हाद सुवेदीलगायत नाम चलेका गीतकारसँग थापाले सहकार्य गरेका छन् । पञ्चेबाजामा ‘वारि घुम्टे पारि गाजा’बाट चर्चा पाएका उनले त्यसपछि थुप्रै पञ्चेबाजाका गीत लोकसङ्गीतलाई दिएका छन् । पञ्चेबाजालाई मूलधारको सङ्गीतमा समाहित गर्नेमा गायक थापाको पनि नाम लिने गरिन्छ ।

पञ्चेबाजा गीत सिर्जना गर्दा उनी आफ्नै भूगोलतिर फर्केका छन् । हरेक गीतमा बागलुङ त्यसमा पनि गलकोटको पञ्चेबाजाको धुन झङ्कृत भइरहेको पाइन्छ । सिर्जनाका माध्यमबाट गाउँ, भूगोल र परिवेश चिनाउने श्रेय उनलाई दिइन्छ । उनले संसारको जुनसुकै ठाउँमा गएर ‘बागलुङ बजार बाघको सालिक’ गीत गाउँदा मानिसले बागलुङलाई सम्झन्छन् । ‘वारि घुम्टे पारि गाजा’ गाउँदा गलकोटको झझल्को सँगाल्छन् ।

‘माछा मीठो असला दरमखोला’ र ‘आलु मीठो ताराखोलाको’ गाउँदा बागलुङको स्थानीय उत्पादनको चिनारी गीतका मार्फत फैलिइरहेको हुन्छ । गीतको सजीवताका लागि थापा तत् ठाउँमै पुगेर ‘म्युजिक भिडियो’ छायाङ्कन गर्छन् । यसबाट स्थानीय कला, संस्कृतिको प्रवर्धनमा टेवा पुगिरहेको छ ।

२०६६ सालमा सार्वजनिक ‘नजाऊ है सानु पँधेरीमा’ गीतले थापालाई एकाएक चर्चामा ल्यायो । यो गीत उनैले लेखेका हुन् । त्यसयता थापालाई कहिल्यै पछाडि फर्कनुपरेको छैन । उक्त गीतपछि नेपाली लोकदोहोरीको सङ्गीतले नयाँ ‘मोड’ लिएको उनको दाबी छ । स्रोता/दर्शकको निकै मायासँगै उक्त गीतले राष्ट्रिय ‘अवार्ड’समेत पाएको थियो । २०६८ सालमा थापाले सङ्गीत दिएको ‘डाँडै फुर्के सल्लो’, ‘रुमाल हल्लाइहल्लाइ’ लगायत लोकदोहोरी पनि सफल भएका थिए ।

मौलिक सिर्जनामा अब्बल थापाले अहिलेसम्म सातसय बढी गीतमा सङ्गीत र दुई सय बढीमा स्वर दिएका छन् । ‘डाँडै बिसौनी’, ‘किन माया मसँग तरकतरक छ’ गीतले गायकका रूपमा थापालाई चिनाए भने मौलिक लयमा सिर्जित ‘बामरी’ गीतबाट पनि उनले प्रशंसा बटुले ।

थापा र विष्णु माझीले गाएको ‘बोकेझार’ गीतबाट थापाले थप सफलताको सिँढी चढे । उनले गाएका र सङ्गीत दिएका ‘आइपुग्यो बागलुङ बजार’, ‘म जन्मेको ठाउँ’, ‘जाम सुस्तै’, ‘चौतारीको वर’, ‘आज सँगै’, ‘सयको गुन तिरौँला’, ‘म त गाउँले ठिटो’, ‘माया हाँसेको’, ‘शुभ विवाह लेखेको’लगायत गीत चर्चित छन् ।

'पहिले गाउँघरका भाखा टिपेर ल्याउने र गीत रकेर्ड गर्ने चलन थियो, जसलाई लय सङ्कलन भन्ने गरिन्थ्यो । अहिले हामीले लय सङ्कलन होइन सिर्जना गरिरहेका छौँ, त्यसैले हामी सर्जक हौँ', थापाले भने ।

सङ्गीत व्यवसायसँग पनि जोडिएका थापाको अभ्यास डिजिटल प्रालि नामक सङ्गीत कम्पनी छ ।

थापासँग अन्तर्राष्ट्रिय कलाकार मञ्च, राष्ट्रिय लोक तथा दोहोरी गीत प्रतिष्ठान, बागलुङ कलाकार समाज, नेपाल सङ्गीत उद्योग सङ्घलगायत सङ्घसंस्थामा काम गरेको अनुभव छ । मुख्य विधा लोकसङ्गीत रहे पनि थापाले सुगम, गजल, चलचित्र, लोकपप शैलीका गीतमा पनि स्वर र सङ्गीत दिएका छन् ।

साङ्गीतिक यात्राका क्रममा बेलायत, अस्ट्रेलिया, दक्षिण कोरिया, जापान, कतार, दुबई, भारतलगायत देशमा पुगिसकेको थापाले सुनाए । उनी इमेज, बिन्ध्यवासिनी, अन्नुपूर्ण म्युजिक अवार्ड, उत्कृष्ट लय सर्जक सम्मानलगायत दर्जनौँ अवार्ड तथा पुरस्कारबाट सम्मानित भइसकेका छन् ।

प्रकाशित मिति: शनिबार, चैत ३, २०८० ०५:३०