प्रदीप पौडेललाई प्रश्न– गगन थापासँग मिलेर जाने सम्भावना छ ? (अन्तर्वार्ता)

A+ A A-

एमालेका वरिष्ठ उपाध्यक्ष ईश्वर पोखरेललाई ५ हजार ६५ मतान्तरले पराजित गर्दै काठमाडौं ५ मा कांग्रेसका प्रदीप पौडेलले चुनाव जिते । उनले १५ हजार २३७ मत ल्याउँदा पोखरेलले १० हजार १७२ मत ल्याए । २०७४ सालमा तनहुँ २ (१) बाट ५ मतले पराजित भएका थिए । सो क्षेत्रमा वाम गठबन्धनकी आशा कोइराला विजयी भएकी थिइन् । कांग्रेभित्र पौडेल संस्थापन समूहमा छन् । कांग्रेसमा प्रधानमन्त्रीका लागि आधा दर्जन आकांक्षी छन् । संसदीय दलको नेताले प्रधानमन्त्री दाबी गर्न पाउने व्यवस्था कांग्रेसको विधान र नेपालको संविधानमा छ । अबको संसद्, सत्ता समीकरण र पार्टीको राजनीतिबारे नेता प्रदीप पौडेलसँग शिलापत्रकर्मी दिपेन्द्र अधिकारीले गरेको कुराकानीको सम्पादित अंश :

तपाईं अघिल्लाे चुनावमा प्रदेशसभामा ५ मतले पराजित भएको मुद्दा अहिलेसम्म टुंगो लागेको छैन । अहिले प्रतिनिधिसभा सदस्यमा निर्वाचित हुनुुभयो । कस्तो महसुस भइरहेको छ ?

तनहुँबाट प्रदेशसभामा ५ मतले पराजित भएको थिएँ । त्यो बेला खसेको भन्दा ४२ मत बढी गनिएको थियो । खसेको मतभन्दा बढी गणना भएपछि मैले हारेको भन्दा पनि मतसंख्या मेरो हाे भन्ने जिरीह थियो । ३८ मतले जितेको चुनावलाई ५ मतले हारेको भनेर देखाइयो । त्यसैलाई आधार बनाएर मैले मुद्दा हालेको हुँ । डिले जस्टिस मात्र भएन, नेभर जस्टिसजस्तो भयो । नेपालको अदालती प्रक्रिया कस्तो रहेछ भनेर यसले पनि पुष्टि गर्छ । पार्टीले काठमाडौं ५ मा टिकट दिएपछि त्यहाँ फेरि चुनाव लड्ने परिस्थिति बनेन । यहाँ मतदाताहरूले विश्वास गर्नुभयो । निर्वाचित भएपछि देश र जनताको सेवा गर्ने मौका मिलेको छ । यो अवसर प्राप्त गरेको मात्र हो । यसको सदुपयोग गर्न बाँकी नै छ । जनताको भरोसा छ, त्यसलाई कायम गरेर काम गर्न सक्नुपर्छ । त्यसो गर्न सके हामी सफल हुन्छौँ ।

एमालेको सेकेण्डम्यान हेभिवेट व्यक्तिलाई पराजित गर्नुभयो । अब संसद्‌मा तपाईंको भूमिका कस्तो हुन्छ ?

निर्वाचनको समयमा भनेको थिएँ कि काठमाडौंका मतदाता एकदमै सचेत हुनुहुन्छ । उहाँहरूसँग सूचना धेरै हुन्छ । पहिले जितेको मान्छेले के गर्‍यो, त्यसको समीक्षा गर्नुहुन्छ । पदमा को पुग्यो भन्ने होइन, पदमा पुगेर के गर्‍यो ? अहिले मुद्दाहरूमा कति प्रस्ट छ ? विगतमा के गर्‍यो, कतिको पारदर्शी छ भन्ने आधारमा मतदाताले निर्णय गर्नुहुन्छ भन्ने मेरो विश्वास हो । त्यही विश्वासका आधारमा काठमाडौंका मतदाताले क्षेत्र नं ५ मा परिणाम दिनुभएको छ । संसद्‌मा भूमिका प्रभावकारी ढंगले निर्वाह गर्ने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छु । भ्रष्टाचार अन्त्य गरेर सुशासन कायम गर्ने कुरामा हामीले दरिलो भूमिका खेल्छौँ । तमाम बेथितिविरुद्ध प्रस्तुत हुने संकल्प मैले गरेको छु ।

अहिले तपाईंकाे पार्टीमा प्रधानमन्त्रीको पुस्तान्तरण गर्ने कुरा जाेडले उठेकाे छ । त्यसमा तपाईंको धारणा के छ ?

यो हाम्रो आन्तरिक विषय भयो । कांग्रेस मात्र यस्तो पार्टी हो, जहाँ पुराना नयाँ सबै पुस्ताका नेताहरूले प्रतिस्पर्धा गर्न पाउँछन् । यो कांग्रेसको सुन्दरता हो । अरु पार्टीमा त्यस्तो अवस्था छैन । अरु पार्टीको चेयरम्यानले उठ्छु भनेपछि अरुले बोल्ने कुरै हुँदैन । हामीकहाँ शेरबहादुर देउवादेखि गगन थापासम्म सबैले प्रधानमन्त्रीमा दाबी गर्नुभएको छ । अरु पनि हुनुहुन्छ । प्रधानमन्त्री किन हुने, गएर के गर्ने भन्ने सवालहरू पनि जोडिएका छन् । मुद्दाहरू के हुन् ? अहिलेसम्मको बेथिति कमीकमजोरीहरू अन्त्य गर्न सशक्त दृष्टिकोण ल्याउन सकिन्छ । हामीले बनाएको घोषणापत्रलाई कसरी कार्यान्वयन गर्न सकिन्छ ? गठबन्धन गरेर जाँदा छुट्टाछुट्टै दलका घोषणापत्र कसरी समेटेर जाने भन्ने हुन्छ ।

आक्रामक हुन सक्नुपर्‍यो । जनताको पक्षमा खह्रो उत्रन सक्नुपर्‍यो । धारिलो हुनुपर्‍यो । त्यो गर्न सकिँदैन भन्यौँ भने त दलकै अस्तित्व समाप्त हुन्छ । धारिलो रूपमा ती समस्या उठायौँ भने पत्याउने पुराना दललाई नै हो ।

मुद्दाहरूसँग संसदीय प्रतिस्पर्धामा आधारित हुन्छ । हाम्रो छलफलकै क्रम जारी छ । सम्पूर्ण रूपमा निर्वाचन परिणाम नआएसम्म यो प्रक्रिया सुरु हुन सक्दैन । यसको आफ्नै प्रक्रिया छ । योभित्र यथास्थितिलाई परिवर्तन गर्नेगरी र महसुस गराउने गरी अगाडि बढ्ने परिस्थिति सिर्जना हुन्छ ।

तपाईं उस्तै छिमलकाे नेता हाे, गगन थापासँग मिलेर अघि बढ्ने सम्भावना छ कि छैन ?

कसैसँग नमिल्ने भन्ने कुरै हुँदैन । देश परिवर्तन भएको सन्देश दिनेगरी कस्ता विषय आउँछन् ? विषयका आधारमा समर्थन र विराेध हुने हाे । मुद्दा र सन्देश प्रस्ट आउने गरी अगाडि जाने हो । त्यसमा हाम्रो सहभागिता प्रभावकारी ढंगले हुन्छ कि हुँदैन ? राष्ट्रिय स्वार्थहरू उम्मेदवारहरूले पठाउने स्थिति बन्छ कि बन्दैन ? त्यो सबै आधारमा हामीले आफ्नो अभिमत प्रकट गर्ने हो । प्रक्रियाभित्र रहेर मर्यादित बनाएर हामी अगाडि बढ्छौँ ।

कांग्रेसभित्र प्रधानमन्त्रीका आकांक्षी धेरै हुनुहुन्छ । यसलाई कट अफ डेट भनेर हेरिएको छ । यसमा कसरी अघि बढ्नुपर्छ भनेर हेर्नुभएको छ ?

जे–जस्तो भने पनि कांग्रेस पुराना कमीकमजोरी अन्त्य गरेर नयाँ सिराबाट अगाडि बढ्दैछ । सरकार सञ्चालन गर्ने सन्दर्भमा कांग्रेसले प्रभावकारिता देखाउँदैछ । कांग्रेस मुद्दामा स्पष्ट भएर आएको छ । आम रूपमा निराशा अन्त्य गरी आशाको सञ्चार गर्न आउँदैछ भन्ने सन्देश लिएर जानुपर्छ ।

अहिलेकाे चुनावमा नयाँ दल र उम्मेदवारप्रति आकर्षण देखियो । अब कांग्रेसभित्र पुनर्ताजगी कसरी गर्न सकिन्छ ?

यस्तै खालको तरिकाले चलेर परिवर्तनको अनुभूति गराउन सकिँदैन । अहिले पनि हामीलाई प्रशस्तै मौका छ । कांग्रेस ठूलो पार्टी हुँदैछ । सरकारको नेतृत्व गर्दैछ । सरकारमा बस्ने कुरा मात्र गरेर भएन । पुराना कमजोरीलाई सुधारेर नयाँ सिराबाट कसरी अघि बढ्न सकिन्छ भन्ने कुरा स्पष्ट आउन सक्यो भने कांग्रेसले फेरि पनि लोकप्रियता हासिल गर्न सक्छ । जनताको पक्षमा काम गर्न सके मात्र जनमत बढाउन सक्छौँ ।

तपाईं पार्टीकाे महत्त्वपूर्ण पाेजिसनमा हुनुहुन्छ । तपाईंकाे प्रभाव पार्टीमा हुन्छ पनि । अबको सत्ता समीकरण कसरी अघि बढ्ला ? सम्भावना के देख्नुहुन्छ ?

पहिलो चुनावमै हामी मिलिसकेका छौँ । चुनावअघि नै मिल्नु अस्वाभाविक ठानिएको थियो तर हामी मिल्यौँ । चुनावमा मिलेका शक्ति सरकार बनाउन मिल्ने कुरा बढी स्वाभाविक हुन्छ । गठबन्धनलाई फराकिलो बनाउन सकिन्छ । ठूलो पार्टी कांग्रेस भएकाले कांग्रेसकै नेतृत्वमा गठबन्धनलाई कायम राख्ने र अरु शक्ति थपेर स्थिरताको सन्देश दिएर साझा मुद्दा तय गरेर जानुपर्छ ।

सुशील कोइरालाको पालामा एमाले र कांग्रेस मिलेर सरकार बनेको थियो । कतिपय एमाले नेताहरूको बोली पनि सुनिन्छ, एमाले र कांग्रेसको सरकार बन्न सक्छ भनेर । त्यो सम्भावना छ कि छैन ?

त्यो स्थिति छैन । यो पद्धतिमाथि नै अनेकन प्रश्नहरू आएका छन् । यसलाई सुधार्ने सच्याउने चुनौती छँदैछ । गणितीय भन्दा पनि सुधारको विषयलाई प्राथमिकताका साथ अगाडि बढाउने हो भने कम्तीमा यो पद्धतिप्रति आशा जगाउनका निम्ति त राम्रो हुन्छ । कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बन्ने स्थिति हुन्छजस्तो मलाई लाग्दैन । गठबन्धनमै अरु दल थपेर बृहत् एकताका आधारमा अघि बढ्न सकिन्छ ।

कार्यकारी पदको बाँडफाँट कसरी होला ? यसलाई कसरी विश्लेषण गुर्नभएको छ ?

शक्ति सन्तुलनको सिद्धान्तलाई गठबन्धनभित्र अपनाइन्छ । त्यसको स्वाभाविकतालाई पनि आधार बनाइन्छ । खाली भागवण्डा गर्ने गणितलाई प्रधानता बनाएर सरकारमा जाने भन्ने मात्र हुँदैन । यसको सिद्धान्त नै जनताको पक्षमा हुन जरुरी छ । जनताले आफ्नो स्वार्थ समेटेर सरकार बनेको सरकारले त्यसअनुसार काम गरेको देख्न चाहन्छन् । धेरै पदहरू छन्, त्यसमा बाँडफाँट पनि हुन्छ । कार्यकारी भूमिका सरकार हो । त्यसको नेतृत्व ठूलो दल भएकाले कांग्रेसले नै गर्छ ।

मेनस्ट्रिमका पोलिटिकल पार्टीले आफूभित्रको त्रुटि पहिचान गरेर, त्यसलाई स्वीकार गरेर अब दोहोर्‍याउँदिनँ भन्ने कमिटमेन्ट आउनुपर्‍यो । त्रुटिहरू स्वीकार गरेर अघि बढ्दा केही बिग्रेको छैन ।

आरामदायी बहुमत पुग्ने आकलन गरिएको गठबन्धनले बहुमत पुर्‍याउन मुस्किल देखियो । यो गठबन्धनको औचित्यमाथि प्रश्न हो कि होइन ?

गठबन्धनको टुप्लुक्क बहुमत पुग्ने स्थिति हुन्छजस्तो लाग्छ । गठबन्धन कसिलो भएन भन्ने स्थिति पनि छैन । नेतृत्व तह असाध्यै कसिलो थियो । मत पनि ट्रान्सफर भएको देखियो । एकीकृत समाजवादी राष्ट्रिय दल बन्न संघर्षरत छ । तर, प्रत्यक्षमा उसले १० सिट जितेको छ । मत ट्रान्सफर भएन भन्ने आरोप स्वाभाविक होइन । शतप्रतिशत मत ट्रान्सफर नहुने रहेछ । विगतको द्वन्द्वको असर हुन सक्छ । दलगत द्वन्द्वको असर हुन सक्छ । कांग्रेस र कम्युनिस्ट भन्ने फरक सैद्धान्तिक कारणले पनि त्यस्तो हुन सक्छ । टिकट वितरणमा कमजोरी हुन सक्छ । नेतृत्व तहमा सबै इमानदार भएको हो ।

समानुपातिकमा पनि कांग्रेस एमालेभन्दा पछि रह्यो । युवा निर्वाचित प्रतिनिधिको दृष्टिकोण कस्तो छ ?

प्रत्यक्षमा सबै ठाउँमा उम्मेदवारी नदिएका कारणले समानुपातिकमा हाम्रो मत घट्यो । गठबन्धन गर्दा धेरै ठाउँमा हामीले जित्न सक्नुपर्थ्यो । गठबन्धन गर्दा कांग्रेसका उम्मेदवारले कहीँ पनि हार्नु नपर्ने स्थिति बनाउनुपर्थ्यो । गठबन्धनभित्रका सबै दलले समानुपातिकमा एक्लाएक्लै मत मागेका हौँ । मञ्चमा प्रस्ट कुरा गर्न सक्ने स्थिति थिएन । अन्य दललाई समर्थन गरेको ठाउँमा प्रत्यक्षमा ती दलकै चिह्नमा भोट माग्नुपर्‍यो । त्यही समस्याका कारण गठबन्धनका सबै दलको समानुपातिक मत घटेको छ ।

प्रत्यक्षमा फाइदा हुन नसक्नुको कारण के हो ?

जति प्रयत्न गर्दा पनि शतप्रतिशत मत ट्रान्सफर गर्न सक्दाेरहेनछ । त्यो गठबन्धनका सबै दलका हकमा लागू भयो । गणितका आधारमा मात्र गठबन्धन गर्‍यौँ । यसको सैन्द्धान्तिक पक्षलाई बुझाउन सकेनौँ । जनताको स्वार्थलाई गठबन्धनसँग जोड्न सकेनौँ । गठबन्धन हाम्रा लागि हो भनेर आमजनतालाई बुझाउन सकेनौँ ।

प्रदेश सरकार गठन गर्ने विषयमा प्रदेशका माननीय बढी जिम्मेवार हुनुपर्ने हो । दलका प्रदेश संरचना पनि चलायमान हुनुपर्ने हो । तर, भागवण्डादेखि अन्य कुरा हुने भएकाले केन्द्रकै मुख ताक्नुपर्ने अवस्था छ । पार्टीमा पनि केन्द्रिकृत मानसिकता हाबी भयो । प्रदेशलाई पनि स्वायत्त बनाउन किन सकिएन ?

२०७४ को चुनावपछि प्रदेश सरकार बने । तिनीहरूको प्रभावकारिता देखिएन । प्रदेशमा जितेकै मानिसहरूले प्रदेश खारेज गर्नुपर्छ, संघीयता खारेज गर्नुपर्छ भन्ने सुनियो । प्रदेशप्रति प्रतिबद्ध नभएको देखिन्छ । त्यसको औचित्यता पुष्टि गर्नुपर्ने मान्छेहरूले नै त्यसको पुष्टि गर्न नचाहेको देखिन्छ । प्रदेशको प्रभावकारिता बढाउने सन्दर्भमा धेरै कामहरू गर्न आवश्यक छ । यसको प्रशासनिक खर्च घटाउन आवश्यक छ । यसलाई एग्रेसिभ रूपमा गर्नुपर्नेछ । प्रदेश तहमा बन्नुपर्ने कानुनहरू बन्न बाँकी छ । केन्द्रीय तहबाट प्रदेशहरूलाई उदारतापूर्वक अधिकार दिने कानुनी व्यवस्थालाई पालना गर्न नसकेको अवस्था छ । यी सबै कुराहरू सुधार गरेर जानुपर्छ ।

जनताले विधायिकाबाट विकास निर्माणका काम मागिरहेका छन् । सरकारले गर्नुपर्ने काम जनताले माग गर्दैगर्दा राजनीतिक दलहरूले बुझाउन नसकेको होइन ?

दुवै कुरा छ । विधायिकाको भूमिका पनि प्रभावकारी हुनुपर्छ, कानुन नबनेका कारणले । प्रशासनिक उल्झनका कारणले धेरै समस्या भएको छ । कानुन निर्माण विधायकले गर्नुपर्छ । विकासको काम विधायकले गर्दैन भन्ने स्थिति हाम्रो देशमा छैन । विकास र विधायकको दुवै भूमिका लिएर अघि बढ्नुपर्छ ।

राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टीको उदयलाई कुन रूपमा बुझ्न सकिन्छ ?

बहुदलीय व्यवस्थामा पार्टीहरूको उदय स्वाभाविक कुरा हो । जनताको विषयलाई कसले बढी बुझिने ढंगले प्रस्तुत गर्न सक्छ, त्यसका आधारमा जनमत प्राप्त गर्ने हो । स्वतन्त्र पार्टीले छोटो समयमा प्रगति गरेको देखिन्छ । एउटा दलले अर्को दलको उदयलाई आफूमाथिको चनौतीलाई हेर्नु स्वाभाविक हो ।

शक्ति सन्तुलनको सिद्धान्तलाई गठबन्धनभित्र अपनाइन्छ । त्यसको स्वाभाविकतालाई पनि आधार बनाइन्छ । खाली भागवण्डा गर्ने गणितलाई प्रधानता बनाएर सरकारमा जाने भन्ने मात्र हुँदैन । यसको सिद्धान्त नै जनताको पक्षमा हुन जरुरी छ ।

हाम्रा दलका मान्छेले बुझ्नुपर्छ कि हामीले पनि जनताको विषय त्योभन्दा बढी बुझाउन सक्नुपर्छ । प्रगतिशील विषय, सुशासन, बेथितिको अन्त्य गर्न व्यावहारिक रूपमा देखाउनुपर्‍यो । पार्टीभित्रको आन्तरिक लोकतन्त्रलाई सुदृढ गर्नुपर्‍यो । यो चुनौतीबीच पनि हामी सच्चिने अवसर हो भनेर अगाडि जान आवश्यक देखिन्छ ।

जनमत पार्टी र नागरिक उन्मुक्ति पार्टी फरक र पृथक् आन्दोलनबाट उदाए नि ?

पृथक् आन्दोलन भनेर कुन विषयलाई बुझ्ने, हेर्ने, परिभाषित गर्ने कुरामा अन्तर्विरोध हुन सक्छ । मूल रूपमा सुशासनकै कुरा हुन् । सुशासन दिने कुरामा सन्दर्भमा सत्तारुढ भैसकेका दलको त्रुटि छ । त्यसलाई आत्मसात् गरेर सच्याउने कमिटमेन्ट हामीले गर्नुपर्‍यो । अहिले पनि मेनस्ट्रिमभन्दा बाहिर जनता जान्छन् भन्ने होइन । मेनस्ट्रिमका पोलिटिकल पार्टीले आफूभित्रको त्रुटि पहिचान गरेर, त्यसलाई स्वीकार गरेर अब दोहोर्‍याउँदिनँ भन्ने कमिटमेन्ट आउनुपर्‍यो । त्रुटिहरू स्वीकार गरेर अघि बढ्दा केही बिग्रेको छैन ।

अन्य दलहरूमा युवाहरूको उदय हुँदैगर्दा मूलधारका दलमा रहेका तपाईंहरूजस्ता युवानेताको नेतृत्वमा पनि प्रश्न उठ्छ नि ?

आक्रामक हुन सक्नुपर्‍यो । जनताको पक्षमा खह्रो उत्रन सक्नुपर्‍यो । धारिलो हुनुपर्‍यो । त्यो गर्न सकिँदैन भन्यौँ भने त दलकै अस्तित्व समाप्त हुन्छ । धारिलो रूपमा ती समस्या उठायौँ भने पत्याउने पुराना दललाई नै हो । हामी सच्चिएर आउनु त पर्छ । अब सरकार चलाउँदा पहिलेजस्तो होइन, सुशासन र स्थिरिता दिएर पक्षमा वकालत गर्नुपर्छ ।

स्थिरता भनिरहँदा संसद् खिचडी बन्ने देखियो । त्यसले दिने परिणाम कस्तो होला ? तपाईंको अपेक्षा के छ ?

स्थिरता प्राप्त हुने अवस्था हो भने गल्ती नगर्ने । जनविरोधी कुनै काम नगर्ने, विवादास्पद काम नगर्ने । जनताले प्रश्न गर्छन् भनेर डराएर काम गर्ने । त्यस्तो भयो भने समर्थन घट्दैन । संसद्‌मा विपक्षमा रहेका पार्टीहरूले पनि सरकार गिराउने र बनाउने खेलमा लागे पनि कोही सफल हुँदैन । पार्टीगत, गुटगत स्वार्थ हाबी भयो भने त्रुटि हुन्छ । अस्थिरता बढ्छ । जनताको मुद्दा उठाएर त्यहाँ जानुभएको हो । ती कुरा समाधान गरियो भने चर्का कुरा गर्ने साथीहरू सेलाउन बाध्य हुनुपर्छ । त्रुटि गरियो भने गन्जागोल हुने अवस्था आउँछ ।

प्रकाशित मिति: बिहीबार, मंसिर १५, २०७९ २०:०२